Nutq so'zlash san'ati bo'yicha mutaxassislar: chiqish oldidan hayajonlanish hatto foydali deb hisoblaydilar. Bu reaktsiyani yaxshilaydi, energiya beradi, ko'zlarda yaltirash va yonoqlarda qizillik paydo bo'lishiga olib keladi. Lekin hayajonlanishning maxsus turi mavjud – falaj qiluvchi, ya'ni qonda adrenalin haddan tashqari ko'p miqdorda ajralib chiqqanda. Bunday holatda biz o'zimizni o'lim xavfi bilan duch kelgandek his qilamiz: go'yo bizga poyezd kelayotgan yoki osmono'par binoning tomida muvozanatda turayotgan kabi.
Bu holda asosiy vazifalardan biri – chiqishning sub'ektiv ahamiyatini kamaytirish va ibtidoiy qo'rquvni yengish. Radislav Gandapasning "Nutq so'zlovchilar uchun Kama Sutra" kitobidan nima qilish kerakligi haqida bir nechta tavsiyalar keltiramiz.
Jag'ni mashq qiling
20 marta jag'ni oldinga-orqaga intensiv ravishda harakatlantiring. Bunday harakatlar natijasida adashgan nerv ildizlari bezovtalanadi, signal markaziy asab tizimiga o'tadi, noradrenalin chiqariladi va sizning holatingiz muvozanatga keladi.
Hayajonni tanadan o'tkazing
Sahna ortida kutib turgan holda qo'llaringizni pastga tushiring va ularni bo'shashtiring. Ular shunchalik uzun bo'lib ketgandek tasavvur qilingki, yerga yetib turadi... Tasavvur qildingizmi? Endi siz his qilayotgan taranglikni qo'llaringiz orqali yerga yo'naltiring. U qanday ketayotganini his eting.
Qo'llarni harakatlantiring
Bilaklarni chayqating, barmoqlarni harakatlantiring, qo'llarni mashq qiling. Albatta, siz buni ko'p marta intuitiv ravishda qilgansiz. Shifokorlar va psixologlar bilaklarning gimnastikasi nafaqat hayajonning falaj qiluvchi ta'sirini kamaytirishini, balki nutq apparatining faoliyatini rag'batlantirishini, aql-zakovat va notiqlikni oshirishini tasdiqlaydilar.
Yurib keting
Tez qadam tashlab yuring, qo'llaringizni silkitib turing – buni yaxshisi guvohlarsiz bajaring. Yurak urishini tezlashtiradigan har qanday jismoniy faoliyat asabiy taranglikni kamaytiradi.
Qomatni sozlang
Xuddi og'ir generallik pogonli plashda o'tirganingizdek tasavvur qiling va uning og'irligini yelkangizda his eting. Qo'rqqanimizda tanamiz qanday harakat qilishini eslang. Biz boshimizni oldinga egamiz va yelkalarimizni ko'taramiz, xuddi zarbaga tayyorlanayotgandek. Miyaning mushaklar bilan aloqasi ikki tomonlama ekanligini hisobga olsak, tanaga ta'sir qilish orqali biz o'z hissiyotlarimizga ham ta'sir qilamiz. Yelkalarni pastga tushiring, iyagingizni ko'taring, orqangizni to'g'rilang. Sizning qomatingiz sokin va o'ziga ishongan odamning qomati bo'lishi kerak.
Chuquroq nafas oling
Sekin-asta va chuqur nafas oling. Bu xotirjam odamning nafas olish usuli. Biz hayajonlanganimizda sayoz va tez nafas olamiz. Bizning holatimiz nafas olishni belgilaydi. Aksincha, nafas olish ham holatni belgilaydi.
"Kim qafasda?" mashqini bajaring
Biz chiqishga tayyorgarlik ko'rayotganimizda, vahima ko'pincha bizni hozir baholashlari va tanqid qilishlari kutilyapti, deb o'ylashdan kelib chiqadi. Bu qo'rquv kuchli, chunki uning ildizlari ongsiz ravishda qabul qilinishga bo'lgan ehtiyojdan kelib chiqadi. Ammo bunga qarshi kurashish mumkin. Tomoshabinlar sizni, xuddi hayvonot bog'ida kabi, ko'rishga kelishganini emas, balki siz ularni kuzatishga ketayotganingizni tasavvur qiling. Bu haqda nutq davomida o'zingizga eslatib turing. Tomoshabinlarni kuzating, qiziqarli daqiqalarni eslatib boring.
"Quyonchalar" mashqini bajaring
Bu maxsus xizmatlar arsenali. Agar zaldagi muhim shaxslar mavjud bo'lsa, ayniqsa ular chiqish paytida sizni bezovta qilishdan qo'rqayotgan bo'lsangiz, ular norozilik bildirishadi, qiyin savollar berishadi.
Besh daqiqa davomida ko'zlaringizni yuming va tasavvur qiling, sizga odamlar emas, balki quyonchalar oldida chiqish qilish kerak bo'ladi. Oq, yumshoq, pushti lablari bilan. Va ular o'zini yaxshi tutishsa, siz ularga mehribon bo'lasiz deb tayyorlaning. Ammo kimdir sizning chiqishingizga xalaqit bera boshlasa, siz uni hammaga ko'rsatib jazolaysiz. Keyin qolgan quyonchalar jim bo'ladi va siz sahnada turganingizda shovqin qilishga jur'at etmaydi.
Nima qilmaslik kerak
Spirtli ichimliklar ichmang. Bu eng oddiy dam olish usuli, lekin u ham eng xavflidir. Muntazam nutqlarda bunday odat sog'likka ta'sir qila boshlaydi. Va shuningdek, intensiv gaplashishda spirtli ichimliklar tezda tarqaladi va aks ta'sir ko'rsatadi: tushkunlik, fikrlar va tananing sustligi, hayajon.
Tinchtiruvchi vositalarni qabul qilmang. Ular reaktsiyani yomonlashtiradi va miyaning faoliyatini sust qiladi. Nutqingizning tezligi sekinlashadi. Siz kamroq hayajonlanishingiz mumkin, lekin bu nutqning sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
Zalni yechintirib tasavvur qilmang. Nutq so'zlash san'ati bo'yicha kitoblarda tomoshabinlarni quyonchalarday emas, balki yalang'och holda tasavvur qilishni tez-tez tavsiya qiladilar. Buni ikki sababga ko'ra qilish kerak emas. Birinchidan, noqulaylikni his qilish mumkin, bu esa chiqish paytida kerak bo'lmagan his-tuyg'u. Ikkinchidan, yalang'och tananing mavzusi odatda jinsiy aloqa mavzusi bilan bog'liq. Shunday qilib, biz miyaning kerak bo'lmagan qismlarini faollashtirish xavfiga duch kelamiz, bu esa ajoyib taassurot qoldirish uchun kerak emas.
Bu holda asosiy vazifalardan biri – chiqishning sub'ektiv ahamiyatini kamaytirish va ibtidoiy qo'rquvni yengish. Radislav Gandapasning "Nutq so'zlovchilar uchun Kama Sutra" kitobidan nima qilish kerakligi haqida bir nechta tavsiyalar keltiramiz.
Jag'ni mashq qiling
20 marta jag'ni oldinga-orqaga intensiv ravishda harakatlantiring. Bunday harakatlar natijasida adashgan nerv ildizlari bezovtalanadi, signal markaziy asab tizimiga o'tadi, noradrenalin chiqariladi va sizning holatingiz muvozanatga keladi.
Hayajonni tanadan o'tkazing
Sahna ortida kutib turgan holda qo'llaringizni pastga tushiring va ularni bo'shashtiring. Ular shunchalik uzun bo'lib ketgandek tasavvur qilingki, yerga yetib turadi... Tasavvur qildingizmi? Endi siz his qilayotgan taranglikni qo'llaringiz orqali yerga yo'naltiring. U qanday ketayotganini his eting.
Qo'llarni harakatlantiring
Bilaklarni chayqating, barmoqlarni harakatlantiring, qo'llarni mashq qiling. Albatta, siz buni ko'p marta intuitiv ravishda qilgansiz. Shifokorlar va psixologlar bilaklarning gimnastikasi nafaqat hayajonning falaj qiluvchi ta'sirini kamaytirishini, balki nutq apparatining faoliyatini rag'batlantirishini, aql-zakovat va notiqlikni oshirishini tasdiqlaydilar.
Yurib keting
Tez qadam tashlab yuring, qo'llaringizni silkitib turing – buni yaxshisi guvohlarsiz bajaring. Yurak urishini tezlashtiradigan har qanday jismoniy faoliyat asabiy taranglikni kamaytiradi.
Qomatni sozlang
Xuddi og'ir generallik pogonli plashda o'tirganingizdek tasavvur qiling va uning og'irligini yelkangizda his eting. Qo'rqqanimizda tanamiz qanday harakat qilishini eslang. Biz boshimizni oldinga egamiz va yelkalarimizni ko'taramiz, xuddi zarbaga tayyorlanayotgandek. Miyaning mushaklar bilan aloqasi ikki tomonlama ekanligini hisobga olsak, tanaga ta'sir qilish orqali biz o'z hissiyotlarimizga ham ta'sir qilamiz. Yelkalarni pastga tushiring, iyagingizni ko'taring, orqangizni to'g'rilang. Sizning qomatingiz sokin va o'ziga ishongan odamning qomati bo'lishi kerak.
Chuquroq nafas oling
Sekin-asta va chuqur nafas oling. Bu xotirjam odamning nafas olish usuli. Biz hayajonlanganimizda sayoz va tez nafas olamiz. Bizning holatimiz nafas olishni belgilaydi. Aksincha, nafas olish ham holatni belgilaydi.
"Kim qafasda?" mashqini bajaring
Biz chiqishga tayyorgarlik ko'rayotganimizda, vahima ko'pincha bizni hozir baholashlari va tanqid qilishlari kutilyapti, deb o'ylashdan kelib chiqadi. Bu qo'rquv kuchli, chunki uning ildizlari ongsiz ravishda qabul qilinishga bo'lgan ehtiyojdan kelib chiqadi. Ammo bunga qarshi kurashish mumkin. Tomoshabinlar sizni, xuddi hayvonot bog'ida kabi, ko'rishga kelishganini emas, balki siz ularni kuzatishga ketayotganingizni tasavvur qiling. Bu haqda nutq davomida o'zingizga eslatib turing. Tomoshabinlarni kuzating, qiziqarli daqiqalarni eslatib boring.
"Quyonchalar" mashqini bajaring
Bu maxsus xizmatlar arsenali. Agar zaldagi muhim shaxslar mavjud bo'lsa, ayniqsa ular chiqish paytida sizni bezovta qilishdan qo'rqayotgan bo'lsangiz, ular norozilik bildirishadi, qiyin savollar berishadi.
Besh daqiqa davomida ko'zlaringizni yuming va tasavvur qiling, sizga odamlar emas, balki quyonchalar oldida chiqish qilish kerak bo'ladi. Oq, yumshoq, pushti lablari bilan. Va ular o'zini yaxshi tutishsa, siz ularga mehribon bo'lasiz deb tayyorlaning. Ammo kimdir sizning chiqishingizga xalaqit bera boshlasa, siz uni hammaga ko'rsatib jazolaysiz. Keyin qolgan quyonchalar jim bo'ladi va siz sahnada turganingizda shovqin qilishga jur'at etmaydi.
Nima qilmaslik kerak
Spirtli ichimliklar ichmang. Bu eng oddiy dam olish usuli, lekin u ham eng xavflidir. Muntazam nutqlarda bunday odat sog'likka ta'sir qila boshlaydi. Va shuningdek, intensiv gaplashishda spirtli ichimliklar tezda tarqaladi va aks ta'sir ko'rsatadi: tushkunlik, fikrlar va tananing sustligi, hayajon.
Tinchtiruvchi vositalarni qabul qilmang. Ular reaktsiyani yomonlashtiradi va miyaning faoliyatini sust qiladi. Nutqingizning tezligi sekinlashadi. Siz kamroq hayajonlanishingiz mumkin, lekin bu nutqning sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
Zalni yechintirib tasavvur qilmang. Nutq so'zlash san'ati bo'yicha kitoblarda tomoshabinlarni quyonchalarday emas, balki yalang'och holda tasavvur qilishni tez-tez tavsiya qiladilar. Buni ikki sababga ko'ra qilish kerak emas. Birinchidan, noqulaylikni his qilish mumkin, bu esa chiqish paytida kerak bo'lmagan his-tuyg'u. Ikkinchidan, yalang'och tananing mavzusi odatda jinsiy aloqa mavzusi bilan bog'liq. Shunday qilib, biz miyaning kerak bo'lmagan qismlarini faollashtirish xavfiga duch kelamiz, bu esa ajoyib taassurot qoldirish uchun kerak emas.