Депрессия. Бу мавзу ҳақида кўплаб мақолалар, китоблар ва қўшиқлар ёзилган бўлса-да, ҳали ҳам депрессияни тўғри аниқлаш учун етарлича маълумот мавжуд эмас. Яқинларингиз ёки танишларингиз орасида кимдир депрессияга дуч келганини қандай тушуниш мумкин? Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг маълумотларига кўра, дунё бўйича катталарнинг тахминан 5 фоизи депрессиядан азият чекмоқда, ва бу рақам доимий ошиб бормоқда. Энг хавотирли ҳолат эса – депрессияни аниқламаганлар кўплиги.
Депрессия аломатлари: нимага эътибор бериш керак?
Депрессия ҳар доим очиқ-ойдин бўлмайди. Ба’зан инсон ташқи томондан соғлом кўринади, лекин ич-ичида ўзини бўш, мазмунсиз ҳис қилади. Яқинингиз депрессияга тушганини билиш учун қуйидаги белгиларга эътибор беринг:- Доимий чарчоқ ва севимли ишларига қизиқишнинг йўқолиши. Агар инсон илгари қизиқиш билан шуғулланган фаолиятлардан завқланмайотганини сезсангиз, бу огоҳлантирувчи белгидир.
- Уйқу ва иштаҳа билан боғлиқ муаммолар. Инсон кам ухлаяптими ёки ҳаддан ташқари кўп ухлаяптими? Ёки овқатланиш одатлари кескин ўзгарганми? Бу ҳам муҳим белги бўлиши мумкин.
- Ишончсизлик ва умидсизлик ҳисси. Агар яқин инсонингиз ўз келажагидан ҳеч қандай яхшилик кутмаётганини айтса ёки ўзини кучсиз ҳис қилса, бу ҳам депрессия белгиси бўлиши мумкин.
- Ёлғизлик ва мулоқотдан қочиш. Дўстлар ва оила билан мулоқот қилишдан қочиш, ёлғиз қолишга интилиш – депрессиянинг яна бир белгиси.
- Диqqatни жамлаш ва хотира билан боғлиқ муаммолар. Агар яқин инсонингиз одатий ишлардан диqqatни жамлай олмаётганини сезсангиз, бу ҳам огоҳлантирувчи сигнал бўлиши мумкин.
- Жисмоний саломатлик билан боғлиқ шикоятлар. Депрессия бош оғриғи, қорин оғриғи каби жисмоний белгилар орқали ҳам намоён бўлиши мумкин.
Депрессияга тушган яқин инсонингизга қандай ёрдам бериш мумкин?
- Унинг ёнида бўлинг ва ҳеч қандай ҳукм чиқармасдан тингланг. Инсоннинг ҳис-туйғуларини эшитиш жуда катта ёрдам бўлиши мумкин. Унга нисбатан "ўзингни йиғиштир" ёки "бошқаларникидан ёмонроқ эмас" каби гаплар айтмасликка ҳаракат қилинг.
- Таклиф қилинг, лекин мажбурламанг. Ба’зан одамлар депрессиядан чиқиш учун оддий нарсаларга муҳтож бўлиши мумкин – бир пиёла чой итиш, қисқа сайр қилиш каби.
- Муттахассисга мурожаат қилишга ёрдам беринг. Депрессияга тушган одам ба’зан муттахассисга мурожаат қилишга қодир бўлмайди, шунинг учун унга бу борада ёрдам беришингиз мумкин.
- Доимий алоқа ўрнатинг. Ҳатто инсон ёлғиз қолишни хоҳлаётганини айтса ҳам, алоқа қилишни давом эттиринг – унга дўстингиз эканлигингизни ва уни унутмаганингизни эшиттиринг.
