Айб ва ички назорат ҳисси.

Бу ерда биз иррационал айб ҳисси билан қандай қолиб кетишимизни, яъни унинг иложи бўлмаган нарсаларни қандай қилиб тузатиш ва кечириш мумкин эмаслиги ҳақида гаплашамиз.

Хўш, сиз нимада айбдормисиз?

Ҳар кимда турлича: кимдир узун бурни билан туғилган, кимдир аҳмоқроқ, кимдир истеъдодсиз, кимдир қисқа оёқли, ёмон характерли, мактабда иккиликлар олган, чўмични нотўғри ушлаган ва ҳоказо. Вариантлар кўп. Катта ёшда эса: болаларни нотўғри тарбиялаётганман, пул топишни билмайман...

Хуллас, сиз керакли даражада эмассиз! Бундай онгсиз ишонч жуда кўп соматик реакцияларни келтириб чиқаради: айб ҳисси билан, сиз гуноҳингиз учун жазо қидириш билан абадий жалб этиласиз ва онгсиз равишда ёмон вазиятларга тушасиз, касал бўласиз, тана аъзоларингизни шикастлайсиз, пул йўқотасиз ва ҳоказо.

Агар сиз доим:

• ўзингизни танқид қилаётган бўлсангиз,
• қадрсизлантираётган бўлсангиз,
• ўзингизга ҳаётдан завқ олишга рухсат бермаётган бўлсангиз,
• доим хавотирда бўлсангиз,
• ҳаддан ташқари таранг бўлсангиз,
• ҳар қадамида ўзингизни назорат қилаётган бўлсангиз,
• ўзингизни айблаётган бўлсангиз,
• ўзингизга ишончсиз бўлсангиз, демак...

Бу чуқур айб ҳиссидир. Йўқ, сиз ҳақиқатан ҳам айбдор бўлганингиз ва вазиятни тузатишга тайёр бўлганингиздан эмас. Бу ҳис сиз билан доимий ҳамроҳ бўлиб, юқорида таърифланган симптомлар кўринишида бўлиб, онгсизингизга чуқур яширилган. Агар тишингиз оғриса, сиз қаерингиз оғриётганини биласиз ва стоматологга бориш кераклигини биласиз. Аммо айб туғдирадиган ҳислар мажмуаси билан бу амал қилмайди. Бу мажмуа сиз томонингиздан тўлиқ тушунилмайди – қаерингиз оғриётгани тушунарсиз, аммо сиз муайян симптомлар гуруҳини ҳис қиласиз. Бу ҳислар билан ишлаш ва ҳаётингизни ўзгартириш жуда қийин, агар бу каби салбий намоён бўлишлар нималар билан боғлиқ эканлигини тушунмасангиз.

Ва айб ҳисси билан ишлашнинг биринчи қадами – бу ҳисни онгингизга чиқариш, унинг мавжудлигини тан олиш ва қабул қилишдир. Шунда бизда яхлит ва эркин бўлиш имконияти пайдо бўлади!

Бу ҳис қандай пайдо бўлди?

Айб ҳиссини автоиммун агрессия сифатида кўришда кўп маъно кўраман. Яъни ўзингизга қаратилган агрессия... сиз кимнингдир тасаввурига мос келмаганингиз учун жазолаш мақсадида. Бу қандай амалга ошади?

БИРИНЧИДАН. Бир бутун шахс мавжуд (бу сиз), у ўз табиати ва эҳтиёжлари, истаклари, туйғуларига туғилиш ҳуқуқига эга. Ва тўсатдан бу шахс ташқи дунё билан тўқнаш келади, у турли қоидаларга тўла. Бу қоидалар ва чекловларнинг эгаси асосан бизнинг ота-оналаримиз ёки ота-она вазифасини бажарадиган кишилардир. Ва шафқатсиз воқеликда омон қолиш учун бизга ўзимиздан воз кечиш ва итоаткор бўлишга тўғри келади, акс ҳолда ота-она ёки аҳамиятли катта ёшли киши – бизни яхши кўрмайди! Қандай қилиб бу муҳаббатни олиш мумкин? Фақат ўз эҳтиёжларингизни ва истакларингизни унутганингизда. Кимлигингиздан воз кечиб, ўзингизнинг шахсий ифодаларингизни кесувчи қоидалар ва тавсиялар асосида яшашни бошланг.

ИККИНЧИДАН. Лекин айб ҳисси шундай нарсаки, сиз улғайгансиз ва бола бўлишни тўхтатгансиз, ва сизга бу комплексни киритган одамлар энди сиз билан бўлмаслиги мумкин, аммо айб шу ҳолда ҳам сиздан ҳаётингизни емириб юборишни давом эттиради.

Шунинг учун айб ҳисси ҳақида гапирганда, нафақат ташқи дунёда (эрингиз, раҳбарингиз, онаингиз ва бошқалар билан муносабатларда) бу комплексни келтириб чиқарадиган механизмларни аниқлаш муҳим, балки бу ички механизм эканлигини аниқ белгилаш – ва унинг мавжудлигини давом эттириш учун жавобгарлик тўлиқ сизда!!! ҳаётингизга ижобий ва салбий таъсир кўрсатадиган ички қисмлар учун жавобгарлик сизнинг зиммангизда!!!! Она, раҳбар ёки сизга бу ноқулай ҳисни ҳис қилишга мажбур қиладиган кимдир эмас.

ИЧКИ НАЗОРАТ

Айб ҳисси – бу доимий азобли назорат. Бу сизга ўз табиингизга мос равишда ўзингизни эркин намоён этишга имкон бермайди ва кўплаб ажойиб туйғулар ва истакларни бостиради. Ички назорати кучли бўлган одамлар:

• ўзини намоён этишдан қўрқади
• нимани хоҳлашини билмайди
• ўзини ҳаловатлантиришга рухсат бермайди
• ҳисларини намоён қилишга рухсат бермайди
• ўз танаси билан дўст эмас

Бу сизнинг бузилган аутентикалигингиз, яъни ўзингизни эркин намоён этиш қобилияти масаласи! СИЗ хоҳлаган нарсани хоҳлаш, онаингиз эмас (масалан), ўз туйғулари билан эркин намоён қилиш – ҳа, ҳатто ғазаб ва хафагарчилик ҳам (албатта экологик жиҳатдан!)Ички назорат – бу сиздан ҳаётни яширишга мажбур қиладиган ва сизни янада сезгир қиладиган қорқув ва яширишдир.

Айб ҳисси ва ички назорат

Ички назорат – бу бизнинг ички қисмимиз, у «қандай бўлиши кераклигини билади». Албатта, у зўравон ота-оналар томонидан шакллантирилган ва аслида, сизга ҳимоя қилиш учун мўлжалланган. Аммо бу ҳаддан ташқари назорат. Назорат, у янада кучлироқ бўлиб, ички болалик қисмини, яъни ўз-ўзидан чиқиш, лаззатланиш ва намоён бўлиш учун масъул бўлган қисмни бостиришга мажбур қилади. Яъни болалик қисми ички салбий шахсиятимиз томонидан қаттиқ назорат қилинади ва уни энг кўп бостиради ва қадрсизлантиради.

Нима қилиш керак? Айб ва назоратнинг ҳукмронлигидан қандай қилиб қутулиш мумкин?

Жуда муҳим – психологик қўллаб-қувватлаш учун мурожаат қилиш. Бу сизга бу дунёда ёлғиз эмаслигингизни тушуниш имконини беради, ёрдам ва тушуниш мавжуд. Қандай оғир вазиятга тушиб қолсангиз ҳам, ҳар доим чиқиш йўли бор. Вайрон қилувчи механизмларни ишга туширманг. Ўзингизга эътиборли бўлинг – бу сизнинг соғлиғингиз ва бахтли ҳаётингизнинг асосидир!