Agar ayolda doimiy holsizlik va charchoq kuzatilsa, bu psixologik holat yoki fiziologik sog‘liq bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Belgilarni e’tiborsiz qoldirmaslik, o‘z-o‘zidan o‘tib ketishini kutmaslik, balki tezroq shifokorga murojaat qilish kerak.
Turli yoshdagi ayollarda ortiqcha charchoq va hayotiy energiyaning yetishmasligi qanday namoyon bo‘ladi
30 yoshdan oshgan ayollar jismoniy charchoq, holsizlik va uyquchanlikdan ko‘proq shikoyat qiladilar. Ilgari oson kechadigan jismoniy mashqlar ko‘proq kuch talab qila boshlaydi. Bu bilan birga ish qobiliyati pasayadi, vazifaga e’tibor qaratishda qiyinchiliklar paydo bo‘ladi.
Agar ayol o‘qiyotgan bo‘lsa, yangi materialni o‘zlashtirish qiyinlashadi. Eski material esa unutilishi mumkin.
Qirq yoshdan keyin premenopauza davri boshlanadi. Ayol gormonlari darajasi pasayadi. Bu kayfiyatning yomonlashishiga, terlashga, titroqqa, tez-tez tunda uyg‘onishga olib keladi.
Ba’zan harakat amplitudasi kamayadi, bo‘g‘imlarda yoki mushaklarda og‘riq paydo bo‘ladi. Tana qarish belgilari namoyon bo‘ladi: ajinlar chuqurlashadi, teri elastikligini yo‘qotadi, vazn ortishi mumkin. Bu ham ayollarni xafa qiladi va kayfiyatlariga salbiy ta’sir qiladi.
50-55 yoshda esa yosh o‘zgarishlari suyaklarga ta’sir qiladi. Ulardan kaltsiy yuviladi, shuningdek, D vitamini tanqisligi rivojlanishi mumkin. Shu bilan birga ayol tez charchaydi va suyaklari mo‘rtlashadi, bu esa jarohat olish xavfini oshiradi. Sochlar to‘kilib ketishi mumkin.
40 yoshdan oshgan ayollarda doimiy uyquchanlik va charchoqning sabablari
Agar charchoq ish kunidan keyin, haftaning oxirida yoki jismoniy zo‘riqishlar davrida paydo bo‘lsa, xavotirlanishga hojat yo‘q. Bu fiziologik holat, shunchaki uxlash, dam olish uchun vaqt ajratish kerak. Ammo doimiy kuch yetishmovchiligi bo‘lsa, har kuni zaiflik sezilsa, ehtiyot bo‘lish kerak.
Zaiflikning fiziologik sabablari
Ko‘pincha noqulaylik noto‘g‘ri tashkil etilgan kun tartibi bilan bog‘liq bo‘ladi. Doimiy uyqusizlik, yuqori aqliy yoki jismoniy yuklamalar tananing resurslarini tugatadi.
Holatni noto‘g‘ri ovqatlanish yomonlashtiradi.
Agar oziq-ovqatdan odam zarur miqdordagi ozuqa moddalari olmasa, unda vitamin yetishmasligi, mikroelementlar tanqisligi rivojlanadi. Shu bilan birga faqat zaiflik emas, kognitiv funktsiyalar pasayadi, ovqat hazm qilish tizimi ishlashida buzilishlar, tashqi ko‘rinish yomonlashadi.
Xususan, ayol kuchi vitamin D, B guruhi vitaminlari, magniy, temir yetishmasligida charchaydi.
Suyuqlikning yetishmasligi xavfli. Suv ichki organlarning to‘g‘ri ishlashi, kimyoviy jarayonlar o‘tishi uchun zarur. Uning miqdori yetishmasligi holatni yomonlashtiradi.
Qon quyuqlashadi, tomirlar devorlarining tonusi pasayadi. Miya va ichki organlarga kislorod va ozuqa moddalarining yetib borishi yomonlashadi. Odam zaiflashadi, tez charchaydi, diqqatini jamlashda qiyinchiliklarga duch keladi.
Holsizlik intoksikatsiyada kuzatiladi. Masalan, spirtli ichimliklar suiiste’moli, giyohvand moddalar qabul qilish, zararli kimyo korxonasida ishlash, buzilgan ovqat yeyish.
Zaharlanish moddalarining qonda to‘planishi ba’zi patologiyalarda, zaharlarni chiqarib yuborish buzilganda ham yuz beradi.
Doimiy charchoq surunkali kasalliklar bilan og‘rigan odamlarda kuzatiladi. Masalan, belgi quyidagi kasalliklarda paydo bo‘ladi:
Bakterial kasalliklar yoki virusli infektsiyalar ham kuch yetishmovchiligi sabab bo‘lishi mumkin. Organizm kasallik qo‘zg‘atuvchilari bilan kurashish uchun ko‘p energiya sarflaydi. Shu sababli ish yoki jismoniy yuklamalar bilan kurashish qiyinlashadi.
Psixologik sabablari
Ruhiy kasalliklar ham charchoq va zaiflikka olib kelishi mumkin. Masalan, depressiyada bunday holat kuzatiladi. Uyqu buziladi: bemor tunda uyqusizlikdan, kunduzi esa uyquchanlikdan azoblanadi, lanj va apatik holatda bo‘ladi.
Ishtaha kuchayishi yoki aksincha, to‘liq yo‘qolishi mumkin. Yaqinda zavq bag‘ishlagan ishlar qiziqmas bo‘lib qoladi. Umidsizlik, tushkunlik, pessimizm paydo bo‘ladi.
Doimiy stress o‘zi charchoqqa olib keladi. Kasalliklarning rivojlanishiga yordam beradi (ruhiy va somatik), bu esa bemorning holatini yanada yomonlashtiradi.
Tashvish oshadi, depressiya, yurak-qon tomir patologiyalarining rivojlanish xavfi oshadi. Ko‘pincha odamlar, o‘z holatini yengillashtirishni xohlab, zararli odatlarga ega bo‘ladilar. Masalan, stressni shirinliklar bilan yengillashtirish yoki spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilishni boshlaydilar.
Boshqa omillar
Turmush tarzi odamning jismoniy holatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, ovqatlanish rejimini noto‘g‘ri tashkil qilish. Ovqatni qoldirish tavsiya etilmaydi.
Agar kaloriya iste’moli uzoq vaqt davomida sizning me’yoringizdan past bo‘lsa, tez orada kuch yetishmaydi. Ozayotgan odamlar kaloriya iste’molini kunlik me’yordan 10–15% dan ortiq kamaytirmasliklari kerak.
Gormonal o‘zgarishlar ham energiyaga ta’sir qiladi. Na faqat patologiyalar, balki buzilishlar ham. Homiladorlik, tug‘ruqdan keyingi dastlabki oylar yoki menopauza ham kuch yetishmovchiligiga olib keladi.
Ortqcha mashqlar charchoqka olib kelishi mumkin. Ular vaznni kamaytirish yoki mushak massasini oshirishga yordam bermaydi, balki organizm uchun stressga aylanadi. Jismoniy faoliyat mo‘’tadil bo‘lishi kerak, ko‘proq mashqlarga o‘tish asta-sekinlik bilan bo‘lishi kerak.
Uyqudagi apnoe sindromi charchoqka olib kelishi mumkin. Uyqu paytida nafas olish qisqa muddatli to‘xtab qoladi, bu chuqur fazaga o‘tishga imkon bermaydi, bu vaqtda organizm dam olib, tiklanadi.
Odam allaqachon charchagan holda uyg‘onadi, shu bilan birga yaqinlari kuchli xurrakni sezishlari mumkin. Davolashsiz kasallik og‘ir asoratlarga olib keladi (masalan, gipertonik kasallik, qandli diabet, insult).
Charchoq ko‘pincha vaqt mintaqalarining o‘zgarishi bilan birga keladi. Bunday holatlarda organizmning qayta moslashishi uchun 1–2 kun kerak bo‘lishi mumkin.
Doimiy charchoq sindromi belgilari
Doimiy charchoq sindromi turlicha ko‘rinishi mumkin. Bemorlarning klinik ko‘rinishi katta farq qiladi.
Ko‘pincha quyidagi simptomlar paydo bo‘ladi:
Charchoq va zaiflikdan xalos bo‘lish uchun ularning sababini bartaraf etish kerak. Umumiy davolash tizimi yo‘q, shifokor har bir bemor uchun individual davolash rejimini tanlaydi.
Birinchi qilinishi kerak bo‘lgan narsa – uyqu/uyg‘onish rejimini tartibga solish. Katta yoshli odam kamida 7 soat dam olishi kerak, bu vaqtda organizm tiklanadi. Har kuni bir vaqtda yotish va turish yaxshiroqdir.
Agar muammo depressiya, ruhiy zo‘riqish bilan bog‘liq bo‘lsa, psixoterapevt bilan ishlash kerak bo‘ladi. Ko‘pincha mutaxassislar kognitiv-behavioral terapiyani (KBT) tanlaydilar. Seanslar individual yoki guruh formatida o‘tkazilishi mumkin.
Psixoterapevt bilan mashg‘ulotlarda zararli e’tiqodlardan qutulasiz, stressni yengillashtirishni o‘rganasiz va yangi, samarali qarorlarni shakllantirasiz. Konservativ terapiya ham ko‘rsatiladi: antidepressantlar, engil sedativ preparatlar qabul qilish.
Surunkali kasalliklarda shifokorlar barqaror remissiyaga erishishga va zo‘rayishning oldini olishga harakat qiladilar. Buning uchun dori-darmonlarni tanlaydilar, maxsus davolash dietasi belgilanishi mumkin.
Qo‘shimcha ravishda, shifokorning ruxsati bilan xalq tabobatini qo‘llash mumkin. Lekin dori-darmonlarni o‘simlik tabobati bilan almashtirish kerak emas, bu asoratlar rivojlanishiga va holatning yomonlashishiga olib kelishi mumkin. Fizioterapiya ham belgilanishi mumkin, bu yallig‘lanishni kamaytiradi, og‘riqni yo‘q qiladi, mahalliy dorilarni qo‘llashga imkon beradi.
Nutrientlar yetishmovchiligida vitaminlar va biologik faol qo‘shimchalar belgilanadi. Ko‘pincha ularni og‘iz orqali qabul qilish tavsiya etiladi, ammo ozuqa moddalarining darajasi juda past bo‘lsa, in’yektsiya talab qilinishi mumkin.
Turli yoshdagi ayollarda ortiqcha charchoq va hayotiy energiyaning yetishmasligi qanday namoyon bo‘ladi
30 yoshdan oshgan ayollar jismoniy charchoq, holsizlik va uyquchanlikdan ko‘proq shikoyat qiladilar. Ilgari oson kechadigan jismoniy mashqlar ko‘proq kuch talab qila boshlaydi. Bu bilan birga ish qobiliyati pasayadi, vazifaga e’tibor qaratishda qiyinchiliklar paydo bo‘ladi.
Agar ayol o‘qiyotgan bo‘lsa, yangi materialni o‘zlashtirish qiyinlashadi. Eski material esa unutilishi mumkin.
Qirq yoshdan keyin premenopauza davri boshlanadi. Ayol gormonlari darajasi pasayadi. Bu kayfiyatning yomonlashishiga, terlashga, titroqqa, tez-tez tunda uyg‘onishga olib keladi.
Ba’zan harakat amplitudasi kamayadi, bo‘g‘imlarda yoki mushaklarda og‘riq paydo bo‘ladi. Tana qarish belgilari namoyon bo‘ladi: ajinlar chuqurlashadi, teri elastikligini yo‘qotadi, vazn ortishi mumkin. Bu ham ayollarni xafa qiladi va kayfiyatlariga salbiy ta’sir qiladi.
50-55 yoshda esa yosh o‘zgarishlari suyaklarga ta’sir qiladi. Ulardan kaltsiy yuviladi, shuningdek, D vitamini tanqisligi rivojlanishi mumkin. Shu bilan birga ayol tez charchaydi va suyaklari mo‘rtlashadi, bu esa jarohat olish xavfini oshiradi. Sochlar to‘kilib ketishi mumkin.
40 yoshdan oshgan ayollarda doimiy uyquchanlik va charchoqning sabablari
Agar charchoq ish kunidan keyin, haftaning oxirida yoki jismoniy zo‘riqishlar davrida paydo bo‘lsa, xavotirlanishga hojat yo‘q. Bu fiziologik holat, shunchaki uxlash, dam olish uchun vaqt ajratish kerak. Ammo doimiy kuch yetishmovchiligi bo‘lsa, har kuni zaiflik sezilsa, ehtiyot bo‘lish kerak.
Zaiflikning fiziologik sabablari
Ko‘pincha noqulaylik noto‘g‘ri tashkil etilgan kun tartibi bilan bog‘liq bo‘ladi. Doimiy uyqusizlik, yuqori aqliy yoki jismoniy yuklamalar tananing resurslarini tugatadi.
Holatni noto‘g‘ri ovqatlanish yomonlashtiradi.
Agar oziq-ovqatdan odam zarur miqdordagi ozuqa moddalari olmasa, unda vitamin yetishmasligi, mikroelementlar tanqisligi rivojlanadi. Shu bilan birga faqat zaiflik emas, kognitiv funktsiyalar pasayadi, ovqat hazm qilish tizimi ishlashida buzilishlar, tashqi ko‘rinish yomonlashadi.
Xususan, ayol kuchi vitamin D, B guruhi vitaminlari, magniy, temir yetishmasligida charchaydi.
Suyuqlikning yetishmasligi xavfli. Suv ichki organlarning to‘g‘ri ishlashi, kimyoviy jarayonlar o‘tishi uchun zarur. Uning miqdori yetishmasligi holatni yomonlashtiradi.
Qon quyuqlashadi, tomirlar devorlarining tonusi pasayadi. Miya va ichki organlarga kislorod va ozuqa moddalarining yetib borishi yomonlashadi. Odam zaiflashadi, tez charchaydi, diqqatini jamlashda qiyinchiliklarga duch keladi.
Holsizlik intoksikatsiyada kuzatiladi. Masalan, spirtli ichimliklar suiiste’moli, giyohvand moddalar qabul qilish, zararli kimyo korxonasida ishlash, buzilgan ovqat yeyish.
Zaharlanish moddalarining qonda to‘planishi ba’zi patologiyalarda, zaharlarni chiqarib yuborish buzilganda ham yuz beradi.
Doimiy charchoq surunkali kasalliklar bilan og‘rigan odamlarda kuzatiladi. Masalan, belgi quyidagi kasalliklarda paydo bo‘ladi:
- Yomon sifatli o‘smalar
- Buyrak patologiyalari
- Endokrin patologiyalar
- Vegetativ tomir distoni
- Yurak-qon tomir kasalliklari
- II turdagi qandli diabet
Bakterial kasalliklar yoki virusli infektsiyalar ham kuch yetishmovchiligi sabab bo‘lishi mumkin. Organizm kasallik qo‘zg‘atuvchilari bilan kurashish uchun ko‘p energiya sarflaydi. Shu sababli ish yoki jismoniy yuklamalar bilan kurashish qiyinlashadi.
Psixologik sabablari
Ruhiy kasalliklar ham charchoq va zaiflikka olib kelishi mumkin. Masalan, depressiyada bunday holat kuzatiladi. Uyqu buziladi: bemor tunda uyqusizlikdan, kunduzi esa uyquchanlikdan azoblanadi, lanj va apatik holatda bo‘ladi.
Ishtaha kuchayishi yoki aksincha, to‘liq yo‘qolishi mumkin. Yaqinda zavq bag‘ishlagan ishlar qiziqmas bo‘lib qoladi. Umidsizlik, tushkunlik, pessimizm paydo bo‘ladi.
Doimiy stress o‘zi charchoqqa olib keladi. Kasalliklarning rivojlanishiga yordam beradi (ruhiy va somatik), bu esa bemorning holatini yanada yomonlashtiradi.
Tashvish oshadi, depressiya, yurak-qon tomir patologiyalarining rivojlanish xavfi oshadi. Ko‘pincha odamlar, o‘z holatini yengillashtirishni xohlab, zararli odatlarga ega bo‘ladilar. Masalan, stressni shirinliklar bilan yengillashtirish yoki spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilishni boshlaydilar.
Boshqa omillar
Turmush tarzi odamning jismoniy holatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, ovqatlanish rejimini noto‘g‘ri tashkil qilish. Ovqatni qoldirish tavsiya etilmaydi.
Agar kaloriya iste’moli uzoq vaqt davomida sizning me’yoringizdan past bo‘lsa, tez orada kuch yetishmaydi. Ozayotgan odamlar kaloriya iste’molini kunlik me’yordan 10–15% dan ortiq kamaytirmasliklari kerak.
Gormonal o‘zgarishlar ham energiyaga ta’sir qiladi. Na faqat patologiyalar, balki buzilishlar ham. Homiladorlik, tug‘ruqdan keyingi dastlabki oylar yoki menopauza ham kuch yetishmovchiligiga olib keladi.
Ortqcha mashqlar charchoqka olib kelishi mumkin. Ular vaznni kamaytirish yoki mushak massasini oshirishga yordam bermaydi, balki organizm uchun stressga aylanadi. Jismoniy faoliyat mo‘’tadil bo‘lishi kerak, ko‘proq mashqlarga o‘tish asta-sekinlik bilan bo‘lishi kerak.
Uyqudagi apnoe sindromi charchoqka olib kelishi mumkin. Uyqu paytida nafas olish qisqa muddatli to‘xtab qoladi, bu chuqur fazaga o‘tishga imkon bermaydi, bu vaqtda organizm dam olib, tiklanadi.
Odam allaqachon charchagan holda uyg‘onadi, shu bilan birga yaqinlari kuchli xurrakni sezishlari mumkin. Davolashsiz kasallik og‘ir asoratlarga olib keladi (masalan, gipertonik kasallik, qandli diabet, insult).
Charchoq ko‘pincha vaqt mintaqalarining o‘zgarishi bilan birga keladi. Bunday holatlarda organizmning qayta moslashishi uchun 1–2 kun kerak bo‘lishi mumkin.
Doimiy charchoq sindromi belgilari
Doimiy charchoq sindromi turlicha ko‘rinishi mumkin. Bemorlarning klinik ko‘rinishi katta farq qiladi.
Ko‘pincha quyidagi simptomlar paydo bo‘ladi:
- depressiv holatlar, oshgan tashvish, nevroz;
- uyqu buzilishi (gipersomniya, uyqusizlik);
- kayfiyatning keskin o‘zgarishi, asossiz agressiya;
- immunitetning pasayishi, tez-tez shamollash;
- zaiflik, lanjlik, ish qobiliyatining pasayishi, passivlik;
- uyg‘ongandan keyin ham charchoq sezilishi;
- kognitiv funktsiyalarning pasayishi (xotira, diqqat, mantiqiy tahlil qobiliyati);
- tez-tez bosh og‘rig‘i;
- mushak og‘rig‘i, tanadagi og‘riq;
- ishtahaning yo‘qolishi, keskin vazn yo‘qotish;
- jinsiy istakning pasayishi, anorgazmiya;
- limfa tugunlarining kattalashishi;
- ko‘rish o‘tkirligining pasayishi;
- qon bosimining keskin o‘zgarishi.
Charchoq va zaiflikdan xalos bo‘lish uchun ularning sababini bartaraf etish kerak. Umumiy davolash tizimi yo‘q, shifokor har bir bemor uchun individual davolash rejimini tanlaydi.
Birinchi qilinishi kerak bo‘lgan narsa – uyqu/uyg‘onish rejimini tartibga solish. Katta yoshli odam kamida 7 soat dam olishi kerak, bu vaqtda organizm tiklanadi. Har kuni bir vaqtda yotish va turish yaxshiroqdir.
Agar muammo depressiya, ruhiy zo‘riqish bilan bog‘liq bo‘lsa, psixoterapevt bilan ishlash kerak bo‘ladi. Ko‘pincha mutaxassislar kognitiv-behavioral terapiyani (KBT) tanlaydilar. Seanslar individual yoki guruh formatida o‘tkazilishi mumkin.
Psixoterapevt bilan mashg‘ulotlarda zararli e’tiqodlardan qutulasiz, stressni yengillashtirishni o‘rganasiz va yangi, samarali qarorlarni shakllantirasiz. Konservativ terapiya ham ko‘rsatiladi: antidepressantlar, engil sedativ preparatlar qabul qilish.
Surunkali kasalliklarda shifokorlar barqaror remissiyaga erishishga va zo‘rayishning oldini olishga harakat qiladilar. Buning uchun dori-darmonlarni tanlaydilar, maxsus davolash dietasi belgilanishi mumkin.
Qo‘shimcha ravishda, shifokorning ruxsati bilan xalq tabobatini qo‘llash mumkin. Lekin dori-darmonlarni o‘simlik tabobati bilan almashtirish kerak emas, bu asoratlar rivojlanishiga va holatning yomonlashishiga olib kelishi mumkin. Fizioterapiya ham belgilanishi mumkin, bu yallig‘lanishni kamaytiradi, og‘riqni yo‘q qiladi, mahalliy dorilarni qo‘llashga imkon beradi.
Nutrientlar yetishmovchiligida vitaminlar va biologik faol qo‘shimchalar belgilanadi. Ko‘pincha ularni og‘iz orqali qabul qilish tavsiya etiladi, ammo ozuqa moddalarining darajasi juda past bo‘lsa, in’yektsiya talab qilinishi mumkin.