Ростини айтганда, учрашувдан аввал ҳаяжонланиш оддий ҳолат. Бадтарроғи – умуман ҳаяжон бўлмаслиги. Биринчидан, енгил ҳаяжон инсонни бир жойга тўплайди. Иккинчидан, бу учрашув керакли шахс эканлигини билдиради. Лекин енгил ҳаяжон ўрнига тўлиқ хавотир пайдо бўлса, бу бошқа гап. Хўш, хавотир қаердан келиб чиқади?
Нега хавотир пайдо бўлади?
Энг биринчи ва очиқ-ойдин сабаб – “мен қандай таассурот қолдираман” деган фикрнинг пайдо бўлиши ёки бошқача қилиб айтганда, “мен ҳақимда нима деб ўйлашади?” деган савол. Бу қандай механизм? “Мен қандай таассурот қолдираман” фикри воқеалар ривожини башорат қилишга олиб келади. Бироқ бунинг учун ўзингизнинг жозибадорлигингизга тўлиқ ишонч йўқ ёки ўзингиз ҳақингизда аниқ тасаввур бўлмайди. Қизиғи шундаки, биринчи ҳолат иккинчисини истисно қилмайди, аксинча, кўпинча бу икки “тароққонлар” бирга ярашиб, миянинг ҳожатхоналарда кичик тусқа дари дастурини тузишади.
Бунинг натижасида хоҳланган таассуротни қолдириш эҳтимоли камаяди, яъни сиз ҳақингизда яхши фикр қолмаслиги мумкин. Ва бу фикр сизнинг ўз-ўзингизга бўлган ишончингизга таъсир қилади.
Ўз-ўзини баҳолашга боғлиқлик
Бу ҳолатда ўз-ўзингизни баҳолаш, ҳақиқатда, ўзингизнинг эмас, балки бошқаларнинг баҳоси эканлиги маълум бўлади. Бошқаларнинг фикри салбий деб башорат қилингани учун ўз-ўзингизни баҳолаш пасаяди, ва бу, ўз навбатида, хавотирни келтириб чиқаради. Мана шу тарзда ўз-ўзини баҳолаш, камида, учрашув олдидан кайфиятни бузиши мумкин, энг ёмон ҳолатда эса учрашувнинг ўзига ҳам путур етказади.
Қандай йўл тутиш керак?
Икки вариант бор. Биринчиси — ўз жозибадорлигингизга ишонч ҳосил қилиш. Бунинг учун эса фақат ижобий учрашувлар тажрибаси ёрдам бера олади. Иккинчи вариант — ўз-ўзингизни баҳолашдан воз кечиш.
Жозибадорликни баҳолаш
Биринчи вариантда айрим тўсиқлар мавжуд. Бу ерда саволлар туғилади:— Ҳамма учун жозибадор бўлиш мумкинми?— Жозибадорлик кимга боғлиқ? Жозиб қилаётган одамгами ёки бу жозибани баҳолайдиган шахсга?
Бу саволларга жавоб берилганда, биринчи вариант ишончсиз экани очиқ-ойдин кўринади. Демак, атрофдагиларнинг баҳолари ҳақида хавотирга тушмаслик учун, уларнинг фикрларига боғлиқ бўлишдан воз кечиш керак.
Ўзингиз ҳақингизда шахсий фикр яратиш
Буни қандай қилиш мумкин? Ўзингиз ҳақингизда шахсий фикр яратиш орқали. Буни қандай амалга ошириш мумкин?
Шахсий хусусиятларингизни рўйхат қилиб чиқинг ва ҳар бир хусусиятга таъриф беринг. Масалан, мен – жасуратлиман. Жасорат нима? Кимни жасур деб аташ мумкин? Масалан, қўрқувга қарамай, ҳаракат қилишда давом этадиган одам жасурдир. Ва рўйхатни шундай тузиш мумкин. Лекин таъриф берилмаса, бу рўйхат самарасиз бўлади ва ўзингиз ҳақингиздаги тасаввур ҳам атрофдагиларнинг фикрларига боғлиқ бўлиб қолаверади.
Танламасликдан қўрқиш
Иккинчи фикр, биринчи билан бирга келади ва у шундай янграйди: “мен танланмайман” ёки “менни рад қилишади”! Ва бу ҳақиқий даҳшат! Бу ерда ҳам худди шундай механизм ишлайди. Агар мени танлашмаса, демак, мен нотўғри одамман, демак, мен бошқалардан ёмонман, демак, мен – нуқсонлиман. Ва яна бу барчаси ўз-ўзингизни баҳолашга салбий таъсир қилади.
Бу масала ҳам шунга ўхшаш тарзда ҳал қилинади. Тасаввур қилинг, бир киши дўконга киради ва текчада қизил ва яшил олмалар борлигини кўради. У яшил олмаларни танлайди. Бу ҳолатда қизил олмалар ёмонлашдими? Уларда витаминлар миқдори камайдими? Улар кам ширин бўлиб қолдими? Йўқ! Фақат мана шу инсоннинг диди шундай – у туршроқ таъмни афзал кўради. Лекин кўплаб одамлар борки, улар қизил ширин олмаларни танлашади. Агар сиз танлансангиз, сизда ҳеч нарса ўзгармайди. Агар танланмасангиз ҳам ҳеч нарса ўзгармайди. Шундай қилиб, агар танишув пайтида сиздан воз кечишса ёки биринчи учрашувдан кейин мулоқотни давом эттиришмаса, бу одатий ҳолатдир. Ҳаммага ёқишни хоҳлаш эса нотўғри.
Нега хавотир пайдо бўлади?
Энг биринчи ва очиқ-ойдин сабаб – “мен қандай таассурот қолдираман” деган фикрнинг пайдо бўлиши ёки бошқача қилиб айтганда, “мен ҳақимда нима деб ўйлашади?” деган савол. Бу қандай механизм? “Мен қандай таассурот қолдираман” фикри воқеалар ривожини башорат қилишга олиб келади. Бироқ бунинг учун ўзингизнинг жозибадорлигингизга тўлиқ ишонч йўқ ёки ўзингиз ҳақингизда аниқ тасаввур бўлмайди. Қизиғи шундаки, биринчи ҳолат иккинчисини истисно қилмайди, аксинча, кўпинча бу икки “тароққонлар” бирга ярашиб, миянинг ҳожатхоналарда кичик тусқа дари дастурини тузишади.
Бунинг натижасида хоҳланган таассуротни қолдириш эҳтимоли камаяди, яъни сиз ҳақингизда яхши фикр қолмаслиги мумкин. Ва бу фикр сизнинг ўз-ўзингизга бўлган ишончингизга таъсир қилади.
Ўз-ўзини баҳолашга боғлиқлик
Бу ҳолатда ўз-ўзингизни баҳолаш, ҳақиқатда, ўзингизнинг эмас, балки бошқаларнинг баҳоси эканлиги маълум бўлади. Бошқаларнинг фикри салбий деб башорат қилингани учун ўз-ўзингизни баҳолаш пасаяди, ва бу, ўз навбатида, хавотирни келтириб чиқаради. Мана шу тарзда ўз-ўзини баҳолаш, камида, учрашув олдидан кайфиятни бузиши мумкин, энг ёмон ҳолатда эса учрашувнинг ўзига ҳам путур етказади.
Қандай йўл тутиш керак?
Икки вариант бор. Биринчиси — ўз жозибадорлигингизга ишонч ҳосил қилиш. Бунинг учун эса фақат ижобий учрашувлар тажрибаси ёрдам бера олади. Иккинчи вариант — ўз-ўзингизни баҳолашдан воз кечиш.
Жозибадорликни баҳолаш
Биринчи вариантда айрим тўсиқлар мавжуд. Бу ерда саволлар туғилади:— Ҳамма учун жозибадор бўлиш мумкинми?— Жозибадорлик кимга боғлиқ? Жозиб қилаётган одамгами ёки бу жозибани баҳолайдиган шахсга?
Бу саволларга жавоб берилганда, биринчи вариант ишончсиз экани очиқ-ойдин кўринади. Демак, атрофдагиларнинг баҳолари ҳақида хавотирга тушмаслик учун, уларнинг фикрларига боғлиқ бўлишдан воз кечиш керак.
Ўзингиз ҳақингизда шахсий фикр яратиш
Буни қандай қилиш мумкин? Ўзингиз ҳақингизда шахсий фикр яратиш орқали. Буни қандай амалга ошириш мумкин?
Шахсий хусусиятларингизни рўйхат қилиб чиқинг ва ҳар бир хусусиятга таъриф беринг. Масалан, мен – жасуратлиман. Жасорат нима? Кимни жасур деб аташ мумкин? Масалан, қўрқувга қарамай, ҳаракат қилишда давом этадиган одам жасурдир. Ва рўйхатни шундай тузиш мумкин. Лекин таъриф берилмаса, бу рўйхат самарасиз бўлади ва ўзингиз ҳақингиздаги тасаввур ҳам атрофдагиларнинг фикрларига боғлиқ бўлиб қолаверади.
Танламасликдан қўрқиш
Иккинчи фикр, биринчи билан бирга келади ва у шундай янграйди: “мен танланмайман” ёки “менни рад қилишади”! Ва бу ҳақиқий даҳшат! Бу ерда ҳам худди шундай механизм ишлайди. Агар мени танлашмаса, демак, мен нотўғри одамман, демак, мен бошқалардан ёмонман, демак, мен – нуқсонлиман. Ва яна бу барчаси ўз-ўзингизни баҳолашга салбий таъсир қилади.
Бу масала ҳам шунга ўхшаш тарзда ҳал қилинади. Тасаввур қилинг, бир киши дўконга киради ва текчада қизил ва яшил олмалар борлигини кўради. У яшил олмаларни танлайди. Бу ҳолатда қизил олмалар ёмонлашдими? Уларда витаминлар миқдори камайдими? Улар кам ширин бўлиб қолдими? Йўқ! Фақат мана шу инсоннинг диди шундай – у туршроқ таъмни афзал кўради. Лекин кўплаб одамлар борки, улар қизил ширин олмаларни танлашади. Агар сиз танлансангиз, сизда ҳеч нарса ўзгармайди. Агар танланмасангиз ҳам ҳеч нарса ўзгармайди. Шундай қилиб, агар танишув пайтида сиздан воз кечишса ёки биринчи учрашувдан кейин мулоқотни давом эттиришмаса, бу одатий ҳолатдир. Ҳаммага ёқишни хоҳлаш эса нотўғри.