Болаларда истеъдодни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш

Кўпинча қуйидаги сўзларни эшитамиз: "Менда ҳеч қандай қобилият йўқ, мен беқобилиятман." Лекин бу нотўғри фикрдир. Беқобилият инсон бўлмайди. Фақат болаликда уларнинг қобилиятлари ва истеъдодлари ота-оналар ёки муаллимлар томонидан эътиборга олинмаган ёки мутлақо сезилмаган бўлиши мумкин.

Шунинг учун болалардаги қобилиятларни ўз вақтида аниқлаш, уларни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жуда муҳимдир. Бугун биз бунга қандай тўғри ёндашиш ҳақида гаплашамиз.

Истеъдоднинг таркибий қисмлари​

Қобилиятлар ва истеъдодлар аллақачон эрта болаликда намоён бўлади. Кимдир чиройли расм чизишни яхши уддалайди, бошқалар қурилиш ишларига қизиқиш билдиришади, учинчилар эса чет тилларни осонлик билан ўрганишади.

Боланинг бир нечта асосий йўналишларда қобилияти бўлиши мумкин. У бир вақтнинг ўзида ҳам ижод билан шуғулланиши, ҳам спортга қизиқиши мумкин. Истеъдодни тўлиқ шакллантириш учун бир неча омиллар бирлашиши зарур:

• қизиқиш;
• амалий машғулотларга иштиёқ;
• темперамент.

Оддатда, истеъдод рағбатлантиришни талаб қилмайди. Бола ҳеч қандай ўқитишсиз ўзининг имкониятлари билан ёшига мос равишда атрофидагиларни ҳайратга солиши мумкин. Лекин истеъдоднинг тўлақонли ривожланиши ва боланинг ҳаётида асосий йўналишга айланиши учун бунинг ўзи етарли эмас.

Бола ўз ҳохишига кўра маъқул келган машғулотни танлар экан, унда бу кўникмани ривожлантиришга онгли равишда иштиёқ уйғотиш зарур.

Ота-оналар нима қилишлари керак?​

Боланинг истеъдодини ривожлантириш учун фақат унинг меҳнатини ижобий баҳолаш эмас, балки ҳар томонлама психологик қўллаб-қувватлаш ҳам зарур. Ота-оналар баъзида бир йўналишга жуда катта эътибор беришади ва бошқа ривожланиш соҳаларини унутиб қўйишади. Шунинг учун ўз хоббисига кўп вақт ажратадиган истеъдодли болалар мактабда яхши ўқимасликлари, дўстлари бўлмаслиги ёки ҳовлида ўйинлардан бош тортган ҳолда юришлари мумкин. Коммуникация, ўз-ўзини тақдим қилиш, танқидий фикрлаш, ирода ва бошқаларни тушуниш қобилияти каби кўникмаларга эга бўлмасдан, боланинг келажакда истеъдодини тўлиқ амалга ошириши қийин бўлади.

Ота-оналар тўғри ишлашлари керак:

• болаларда соғлом ўз-ўзини баҳолашни шакллантириш;
• истеъдодни ривожлантириш имкониятларини яратиш (тўгараклар учун тўлов қилиш, машғулотлар учун жой, вақт ва қуроллар ажратиш);
• болага танлов бериш — уни турли йўналишдаги тўгаракларга жалб қилиш;
• атрофдагиларга эътиборни ошириш;
• ўз ҳиссиётларини аниқ ифода этишни ўргатиш;
• болани нотўғри тақдирлаш ва штамплардан қочиш;
• қаттиқ танқид қилишдан воз кечиш;
• катта умидлар қилмаслик ва боланинг интилишларига ишониш.

Ота-оналар учун энг муҳим масала – боланинг истеъдодини тушуниш ва уни ривожлантиришга имкон беришдир.​