Болалардаги ғазаб: болага ҳис-туйғуларини бошқаришда қандай ёрдам бериш мумкин

Ғазаб — барча одамларда, шу жумладан болаларда ҳам мавжуд бўлган нормал инсон туйғуси. Аммо болалар ёшига хос хусусиятлар туфайли, ўз ғазабини тўғри ифодалашни билмасликлари мумкин. Бу ҳис-туйғуларни бошқара олмаслик, нозиклик, истерик ҳолатлар, агрессив хатти-ҳаракатлар каби ҳолатларга олиб келиши мумкин ва боланинг жисмоний ҳолатига ҳам салбий таъсир кўрсатади.

Болалардаги ғазабнинг сабаблари​

Болаларда ғазабнинг сабаблари катталарникига ўхшаш. Фарқи шундаки, болалар тезроқ чарчайдилар ва қониқтирилмаган эҳтиёжларга нисбатан чидамсизроқ бўладилар. Бундан ташқари, ўз ҳис-туйғуларини тан олиш ва уларни тушуниш учун катталар ёрдами ва кўпроқ вақт керак бўлиши мумкин.

Ғазабнинг асосий сабабларидан баъзилари:

• Асосий эҳтиёжларни қондиришнинг имкони йўқлиги (очлик, чанқоқлик, чарчоқ, кучли эмоционал зўриқиш).
• Фрустрация, яъни хоҳланган натижага эришолмаслик ёки исталган нарсани ололмаслик.
• Араз, қўрқув (реал ёки тасаввур қилинган хавфдан қўрқиш).
• Жисмоний ёки эмоционал чарчоқ.

Болага ғазабини бошқаришда қандай ёрдам бериш мумкин?​

1. Ҳиссиётни номланг ва тан олинг: "Мен кўряпман, сен ҳозир жуда ғазабландинг". Бу болага унинг ҳиссиётлари муҳим эканлигини тушунишга ёрдам беради ва улар билан ёлғиз қолмаслигини ҳис қилдириб, ўз ҳиссиётларини бошқариш имкониятини беради.
2. Ғазабни сўзлар билан ифодалашга ёрдам беринг: Боладан айнан нимадан хафа бўлганини сўранг. Нимадан қўрққанини тушунинг. Бу унинг ҳиссиётларини яхшироқ тушунишига ёрдам беради ва кейин уларни п.3даги мақбул усулларда ифода этишга ўтказади.
3. Ғазабни ифода этишнинг соғлом усулларини ўргатинг: Боланинг тушуниши учун, ғазабланиш нормал эканлигини тушунтиринг, аммо бу туйғуни конструктив ифода қилиш муҳимлигини тушунтиринг. Масалан, ғазабини расмга чизиб ёки пластилиндан ясаш орқали чиқариши мумкин. Ёки бокс қўғирчоғига зарба бериш, қоғозни ёртиш ёки ёстиққа зарба бериш орқали чиқариши мумкин. Шунингдек, уни (ёки сизни) нима безовта қилаётгани ҳақида гаплашиш ҳам фойдали бўлиши мумкин.

Эслатма:​

• Контейнирлаш — бу жараён бўлиб, бир марталик ҳаракат эмас.
• Ғазаб — нормал туйғу. Уни жиловлаш ёки уялмаслик керак.
• Ёрдам сўрашдан қўрқманг. Агар сиз ёки болангиз ҳис-туйғуларни тушунишда қийналсангиз, психологга мурожаат қилиш мумкин.