Bolani Emotsiyalarini Boshqarishga O'rgatish

Emotsional holatni tushunish bolaning o'zini va boshqalarni yaxshiroq anglashiga yordam beradi. Emotsional intellekt nizolardan qochishga, chegaralarni aniqlab, to'g'ri va xushmuomalalik bilan harakat qilishga yordam beradi.

Bolalarni Emotsiyalarni Boshqarishga O'rgatishning Asosiy Qoidalari​

Agar bolada uzoq davom etuvchi va kuchli salbiy emotsiyalar – tashvish, qo'rquv, tajovuz, g'azab, kayfiyatning keskin o'zgarishi mavjud bo'lsa, ota-onalar ehtiyotkor bo'lishi kerak. Har qanday yoshda o'z-o'zini nazorat qilishni o'rganishni uyda boshlash mumkin. Psixologlar asosiy qoidalarga rioya qilishni tavsiya qiladilar:

1. Bolalar Emotsiyalarini Qabul Qilish va Ularni Kamchiliklar Sifatida Baholamaslik: Lug'atdan "Bu yerda qo'rqadigan hech narsa yo'q", "Yig'lama, erkaklar injiq bo'lmaydi", "Siz allaqachon katta bo'lgansiz, o'zingizni bunday tutmang" kabi iboralarni chiqarib tashlash kerak. Bola o'z his-tuyg'ularini ifodalash huquqiga ega ekanligini tan oling. Aks holda, bola ularni bostira boshlaydi va bu yanada katta muammolarga olib keladi.
2. Bolaga Har Qanday Emotsiyani Ifodalash Huquqini Berish: "G'azablanish mumkin emas" yoki "Yig'lash kerak emas" kabi ko'rsatmalar kutilgan natijaga olib kelmaydi.
3. To'g'ri va Noqulay Emotsiyalarni Ajratib O'rganish: Kattalar tushunishi va bolaga tushuntirishi kerakki, noto'g'ri yoki noqulay bo'lishi mumkin bo'lgan narsa bu emotsiya emas, balki uni ifodalash usuli. Masalan, bolaga o'yinchoq yoki shirinlik sotib olinmaganida u xafa bo'lishi yoki g'azablanishi mumkin, ammo bu uchun onani urish yoki yerga yotib olish qabul qilinmaydi.
4. Emotsiyalarni So'zlar Bilan Ifodalashni O'rgatish: "Boshqa bola seni haqoratlagani uchun hozir xafa va g'azablanib qolding..." Bunday ko'nikma – emotsiyalarni boshqarishga qadamdir. Ba'zi hollarda bu yetarli bo'lishi mumkin.
5. Bolaga Negativni Yechish Yo'lini Berish: Kichik bolalar uchun bu maxsus burchak, faol harakatli o'yinlar, chopish, qog'oz yirtish yoki biror narsani sindirish bo'lishi mumkin. O'smirlar ba'zan virtual poyga yoki "otishma" o'yinlari orqali bo'shashadi, ammo bu usuldan suiiste'mol qilmaslik kerak.

Bolalar Emotsiyalarini Boshqarishga Yordam Beruvchi Tavsiyalar​

Psixologiyada "emotsional intellekt" degan tushuncha bor. Bu o'z emotsiyalarini va boshqalarning his-tuyg'ularini tushunish va boshqarish qobiliyatidir.

Erta Yoshlardan Boshlash Muhim​

3-4 yoshdan boshlab o'z emotsiyalarini boshqarish va to'g'ri ifodalashni o'rgatish zarur. Bu ko'nikma hayot davomida saqlanadi va kelajakda ijtimoiy muammolar, psixosomatik kasalliklar va depressiyadan qutqaradi.

Bolalarning His-Tuyg'ularini E'tiborsiz Qoldirmaslik​

Ota-onalarning vazifasi bolaga his-tuyg'ularni boshqarish tabiiy va normal ekanligini tushuntirishdir. Muhimi, ularga qarshi kurashmaslik va bostirmaslik, balki ularni to'g'ri ifodalashni o'rganishdir.

O'zini Nazorat Qilish Bo'yicha Besh Qadam​

O'zini boshqarishning besh qadamli tizimi bolaga emotsional holatini nazorat qilishni o'rgatadi:

1. Bolaga O'z His-Tuyg'ularini Tanishni O'rgatish: Masalan, "Sevimli mashinang bilan o'ynayotgan eding, Misha uni olib qo'ydi. Seni xafa va g'azablanganingni tushunaman."
2. Bolaga Ularning His-Tuyg'ularini O'zlashtirishni Ko'rsatish: Suhbat paytida barcha ishlarni chetga qo'yish, ko'z darajasida o'tirish, qo'lini ushlash yoki quchoqlash.
3. Bolani Xavotirga Soladigan Narsalarni Muhokama Qilish.
4. Bolaga Emotsiyalarni Ifodalash Uchun Keng Lug'atni Ishlatish: Kitoblar, multfilmlar va boshqalar yordamga keladi.
5. Bolaga Turli Emotsiyalarni His Qilish Mumkinligini, Ammo Noqulay Harakatlarni Ifodalash Yoqimsizligini Tushuntirish.

Emotsiyalarni Boshqarish uchun Eng Yaxshi Mashqlar​

Salbiy holat bilan kurashish va emotsional muvozanatni saqlashga yordam beradigan ko'plab texnikalar mavjud. Bolalar uchun quyidagilarni sinab ko'rish mumkin:

• Nafas Mashqlari: Tinib-tinchlanishga yordam beradi. Oddiy mashq – burun orqali 7 gacha sanab nafas olish va 11 gacha sanab nafas chiqarish.
• "6 Savol" Texnikasi: Tinchganda, o'z his-tuyg'ulari haqida savollar berish – qanchalik kuchli, qaysi harakatlarni qilishni xohlaydi, qanday natija kutadi va nima qilish kerak.
• Dnevnik Tutish: An'anaviy yoki elektron bo'lishi mumkin. Maxsus ilovalarni yuklab olish va muntazam ravishda kayfiyatni va umumiy emotsional fonni qayd etish.

Bolaga o'z emotsiyalarini boshqarishni o'rgatish uchun vaqt, e'tibor va sabr-toqat talab etiladi. Biroq, bu mehnat kelajakda bola uchun ko'plab hayotiy muammolardan qutqaradi.