Бошқаларга ҳаддан ташқари боғлиқ муносабатларнинг белгилари

Асосий хатти-ҳаракатлар созависим инсонларда назорат ва ғамхўрликдир. Назорат хавфсизлик иллюзиясини яратади. Ғамхўрлик инсоннинг ўзини ишончли ҳис қилишини оширади ва у бошқа инсоннинг ҳаётига таъсир қилиш қобилиятига эга эканини ҳис қилади.

Принцип шундай: «Менга муносабатларда ёмон, лекин уларсиз мен ўз ҳаётимни тасаввур қилолмайман».

Муносабатларни узиш кўпроқ қўрқув туғдиради, уларда қолиш эса осонроқ. Созависим инсон доимий ички бўшлиқ ва ёлғизликни ҳис қилади, бу туйғулар уни бир лаҳзага ҳам тарк этмайди.

Сиз бошқаларга ҳаддан ташқари боғлиқ муносабатларда эканлигингизни қуйидаги ҳолатлар орқали билиб олишингиз мумкин:

• Партнёр ёки кимёвий (алкоголизм, наркомания) ёки кимёвий бўлмаган (қиморбозлик, шопоголизм, меҳнатга мойиллик, овқатланиш бузилишлари ва ҳ.к.) одатларга эга бўлган инсон билан яқин алоқада бўлсангиз.
• Яқин инсонни назорат қилиш истагини ҳис қилсангиз.
• Партнёрнинг хоҳишларига ўз эҳтиёжларингизни қурбон қилиб бўйсунсангиз.
• Мавжуд вазиятни очиқ муҳокама қилишдан қочсангиз (ўз эҳтиёжларингизни ва туйғуларингизни очиқ айта олмаслик).
• Мунтазам равишда айбдорлик ёки шармандалик ҳисларини ҳис қилиб, бу муаммоларни ҳал қилишга интилаётган бўлсангиз.
• Шахсий макондан воз кечиб, партнёр билан ҳамма нарсани биргаликда қилишни талаб қилсангиз.
• «Агар у мени севса, менинг хоҳишларимни билиши керак» деб ўйласангиз.
• Партнёрингизни қадрсизлантириб, «Сенсиз ҳеч қаерга ета олмас эдинг», «Фақат мен туфайли сен...», «Менсиз бўлмас эди» деган сўзларни айтаётган бўлсангиз.
• Яқин инсонни ўзгартириш истагини ҳис қилсангиз ва унинг сизга мос келмаган жиҳатларидан норози бўлиб, уни ўзгартиришга ҳаракат қилсангиз.

Қуйидаги тест созависимликка мойил эканлигингизни билиш учун 9 та саволдан иборат. Ҳар бир «Ҳа» жавоби учун 1 балл қўшинг, «Йўқ» жавоби учун 0 балл.

1. Сиз кимёвий ёки кимёвий бўлмаган одатларга мойил инсон билан муносабатдасизми? (алкоголизм, наркомания, меҳнатга мойиллик, ва ҳ.к.).
2. Ота-онангиздан бири ёки ҳар иккала ота-онангиз ҳам бирор одатга мойил эдими?
3. Сизда қуйидагилардан бири борми: меҳнатга мойиллик, шопоголизм, овқатланиш бузилишлари ва ҳ.к.?
4. Сиз дисфункционал оилада ўсганмисиз? (муаммоли оилавий вазиятларда).
5. Қуйидаги иборалар сизга танишми: «Агар у ўзгарса, мен бахтли бўламан», «Агар у мени қўллаб-қувватласа, мен бахтли бўламан».
6. Эмоцияларни инкор қилиш ёки уларни жиловлашга мойилмисиз?
7. Доим ҳаётингизда етишмаётган нарсаларни излайсизми?
8. Бошқа инсонларнинг хатти-ҳаракатларини назорат қилишга ҳаракат қиласизми?
9. Яқин инсонларнинг хатти-ҳаракатларини текшириб турасизми?

Натижалар:

• Агар сиз 7-9 балл тўплаган бўлсангиз — сиз созависим муносабатларга мойил ёки улардасиз.
• Агар сиз 3-6 балл тўплаган бўлсангиз — сиз созависимликка мойилсиз, лекин бундай муносабатлардан қочишни биласиз.
• Агар сиз 0-2 балл тўплаган бўлсангиз — сиз созависимликка мойил эмассиз.

Мен кўп йиллар созависим муносабатларда бўлганман. Психологияга чуқур кириб, психотерапияда ўз устимда ишлаш туфайли созависимликдан халос бўлдим. Мени мижозларим ҳам муваффақиятли равишда деструктив муносабатлардан чиқиб, ўзаро муҳаббат, тушуниш, ғамхўрлик ва қўллаб-қувватлашга асосланган бахтли муносабатлар қурмоқдалар.