Бу ҳаммаси менинг айбим...

Бизнинг фикрлаш тарзимиз реалликни адекват баҳолаш учун муҳим аҳамиятга эга.
Лекин кўпинча биз нотўғри фикрлашга ўрганиб қоламиз. Бу бизнинг айбимиз эмас — бу биз ўсган муҳитга боғлиқ.

Бироқ катта ёшда ўз фикрлаш тарзини ўрганишни бошлаш мумкин, шунда ҳаётни ўйлаб топилган эмас, балки реал мавжуд дунёда яшаш осон бўлади.

Типик фикрлаш хатоларининг бир нечта гуруҳи мавжуд. Бугун ўзини жавобгар ҳис қилиш хатоси ҳақида гаплашмоқчиман.

Ўзини жавобгар ҳис қилиш тушунчаси​

Бу — бошқа инсонларнинг манфий хатти-ҳаракатлари учун ўзини сабабчи деб ҳисоблаш. Бу — бошқа одамларнинг хатти-ҳаракатларига нисбатан ҳақиқийроқ тушунтиришларни инобатга олмаслик. Шунингдек, инсон ўз хатолари доимо бошқалар диққат марказида деб ўйлайди.

Ўзини жавобгар ҳис қилишнинг ҳаётий мисоллари​

1. Икки жуфтлик ўзаро дўст бўлиб қолди, бироқ бир кун келиб муносабатлар узилди.
   Ўзини айбли ҳис қилувчи жуфтлик ўйлайди:
   «Биз нимадир нотўғри қилдик. Балки театрга боришдан бош тортганимиз учундир. Ёки охирги учрашувда кўп савол берганимиз учун...»
   
   Бир ярим йил ўтиб маълум бўладики, иккинчи жуфтлик учинчи фарзанднинг дунёга келиши билан боғлиқ оилавий муаммолар сабабли мулоқотдан воз кечган экан.
2. Кимнидир кайфияти ёмон кўринаяпти.
   Ўзини жавобгар ҳис қиладиган инсон ўйлайди: «Эҳтимол, мен уни ранжитдим».
   Аслида эса бу одам туну кун ухламаслиги ёки бошқа сабабларга кўра кайфияти паст бўлиши мумкин.

Бу фикрлаш тарзининг сабаблари​

1. Болаликдаги тажриба:
   Болаликда ҳамма нарса учун ўзини айбли ҳисоблаш табиий ҳолат.
   Масалан:
   
   • Ота-она жанжаллашмоқда — «Бу менинг айбим».
   • Дўст ўйинга чиқмади — «Мен бирон нарсани нотўғри қилдим».
2. Паст ўзини баҳолаш:
   Ўзини «нотўғри» деб ҳисоблаш одатида инсон ўзини ҳатто айбсиз вазиятларда ҳам айбли ҳис қилади.

Бу фикрлаш тарзидан қандай қутулиш мумкин?​

1. "Бешта сабаб" машқини қилинг:
   Бирор вазиятда ўзингизни айбли деб ҳисобласангиз, бошқа бешта сабабни ўйлаб топинг. Масалан:
   Дўст қўнғироқ қилмаяпти, чунки:
   
   • У банд бўлиши мумкин.
   • Телефонини йўқотган бўлиши мумкин.
   • Учрашувни унутиб юборган бўлиши мумкин.
   • Унинг кайфияти ёмон бўлиши мумкин.
   • У касал бўлиши мумкин.
2. Ҳақиқатни аниқланг:
   Башорат қилиш ўрнига, аниқлик киритиш учун тўғридан-тўғри савол беринг.
3. Ўзини баҳолашни яхшилаш устида ишланг:
   Ўз кучли жиҳатларингизни тан олинг ва қадрланг. Бу ҳар доим ўзингизни айблашдан қутулишга ёрдам беради.
4. Фактларга асосланинг:
   Бирор вазиятни ўз ҳис-туйғуларингиз эмас, балки объектив шароитлар асосида таҳлил қилинг.
5. Дневник юритинг:
   Ўзини жавобгар ҳис қилиш ҳолатларини ёзиб боринг. Бу хатоларни тушуниш ва улар устида ишлашга ёрдам беради.

Хулоса​

Бошқа одамларнинг хатти-ҳаракатлари ҳар доим ҳам сиз билан боғлиқ бўлмаслиги мумкин. Ситуацияни объектив кўришни ва савол беришни ўрганиш муҳим. Бу нафақат руҳий ҳолатингизни яхшилайди, балки атрофдагилар билан муносабатларни ҳам мустаҳкамлайди.