Maktablarda va boshqa jamoalarda bulling (yoki tahqirlash) keng tarqalgan muammo bo'lib, bu jarayonda faqat tajovuzkor va qurbon emas, balki barcha ishtirokchilar, ya'ni guvohlar ham zarar ko'radi. Shuning uchun bullingni faqat ikki kishining muammosi deb bilmasdan, butun jamoa va tizim muammosi sifatida ko'rib chiqish kerak.
Bulling Nima?
Bulling - bu qo'rqitish, jismoniy yoki psixologik terror, guruhning bir a'zosiga nisbatan agressiv ta'qib qilishdir. Bu jarayon orqali qurbonni qo'rqitish va unga bo'ysundirish maqsad qilinadi. Qurbonning o'zini himoya qilish imkoniyati yo'qligi bullingni oddiy nizodan farqlantiradi, chunki oddiy nizoda tomonlarning kuchi taxminan teng bo'ladi. Bulling uzoq muddatli va rejalashtirilgan zo'ravonlik bo'lib, qurbon uni o'zi to'xtata olmaydi.
Bullingning Turlari
Bullingning ikki asosiy turi mavjud:
- Jismoniy bulling: jang, shaxsiy narsalarni zarar yetkazish yoki o'g'irlash.
- Psixologik bulling: haqoratlash, tahdid qilish, bo'yin turtish, psixologik bosim.
Shuningdek, kiberbulling (elektron tahqirlash) ham keng tarqalgan bo'lib, bu sms xabarlar, ijtimoiy tarmoqlar, kompromatli veb-sahifalar yaratish yoki tahqirlaydigan videokontent joylashtirish orqali amalga oshiriladi.
Kim va Nima uchun Bulling Qurboniga Aylanadi?
Ko'pincha bulling qurbonlari sifatida "botaniklar" yoki "lohs" deb ataladigan odamlar ko'rsatiladi. Ammo aslida har kim bulling qurboni bo'lishi mumkin, bu ularning ijtimoiy holati, millati, diniy qarashlari, tashqi ko'rinishi yoki sog'liq muammolariga bog'liq emas. Bulling uchun sabab bo'lishi mumkin bo'lgan har qanday narsa, masalan, tashqi ko'rinish, fizika xususiyatlari, kiyim-kechak yoki notanish ism-familiya, bulling uchun bahona bo'lishi mumkin.
Bullingning Oqibatlari
Bullingning salbiy ta'sirlari juda katta bo'lib, u nafaqat qurbon, balki guvohlar va tajovuzkorning o'ziga ham zarar yetkazadi. Bulling qurbonlari odatda past o'z-o'zini baholash, boshqalarning fikriga
qaramlik va muvaffaqiyatsizlikdan qo'rqish bilan yuzlashadi. Bu holat ularning hayot davomida muhim qarorlar qabul qilish va o'z huquqlarini himoya qilish qobiliyatiga salbiy ta'sir qiladi.
Xulosa
Bulling faqat ikki kishining muammosi emas, balki butun jamoaning muammosi. Agar maktab sinfi haqida gapiradigan bo'lsak, bu vaziyatni kattalar darajasida hal qilish kerak. Bullingni oldini olish uchun butun jamoa birgalikda harakat qilish kerak, chunki bu muammo barchamizga tegishli.
