Депрессия ва меланхолияни қандай ажратиш мумкин?

Депрессия ва меланхолия кўпинча бир-бирига ўхшаш ҳолатлар деб қаралади, бироқ уларнинг муҳим фарқлари бор. Ушбу ҳолатлар психоанализ ва замонавий психиатрия нуқтаи назаридан турлича кўриб чиқилади.

Депрессия ва меланхолия ўртасидаги асосий фарқлар​

1. Айбни йўналтириш​

• Депрессия: инсон айбни ташқи омилларга йўналтиради — турмуш ўртоғи, раҳбари, ҳукумат ёки бошқа одамларни айблайди.
• Меланхолия: айб тўлиқ инсоннинг ўзига қаратилади. У ўзини айблайди, кучли айбдорлик ҳиссига тушади.

2. Йўқотишга бўлган ҳис-туйғулар​

• Қайғу (депрессия): инсон йўқотиш объектига нисбатан аччиқланиши ёки уни айблаши мумкин. Бу йўқотишга нисбатан нормал реакция.
• Меланхолия: аччиқлик ва айб тўлиқ инсоннинг ўзига йўналтирилади.

3. Соматик симптомлар​

• Депрессия: уйқуга боғлиқ муаммолар, масалан, уйқусизлик (бесабаб ташвишли фикрлар туфайли) ёки ортиқча уйқу.
• Меланхолия: инсон осон уйқуга кетиши мумкин, лекин эрталаб (соат 3–4 ларда) кучли ташвиш билан уйғониб, қайта уйқуга ётиши қийин бўлади.

Бошқа фарқлар​

1. Жисмоний белгилар​

Меланхолия қуйидагилар билан намоён бўлади:

• Иштаҳанинг йўқолиши ёки камайиши.
• Жинсий қизиқиш ва либидо билан боғлиқ муаммолар.

Депрессияда бу белгилар ёки йўқ бўлиши, ёки бошқача тарзда намоён бўлиши мумкин.

2. Қайғу характерлари​

• Депрессия: қайғу кўпинча аниқ объект ёки воқеа билан боғлиқ.
• Меланхолия: қайғу чуқур, тушунарсиз ва кўпинча доимий бўлади.

3. Руҳий фаолият​

• Депрессия: муайян воқеа ёки стрессга реакция бўлиб, ташқи шароитлар билан боғлиқ.
• Меланхолия: кўпинча инсоннинг доимий фикрлаш ва ҳис қилиш усулига айланади.

Диагностикага ёндашув​

• Агар инсон чуқур қайғу, айбдорлик ҳисси ва эрталаб уйғонишда ташвишни тасвирласа, бу меланхолия белгиси бўлиши мумкин.
• Агар ҳолат ташқаридагиларга нисбатан аччиқланиш билан бирга бўлса, бу депрессия бўлиши мумкин.

Хулоса​

Меланхолия ва депрессия — турли ҳолатлар бўлиб, ҳар бирига алоҳида ёндашув талаб қилинади. Фарқларни тушуниш тўғри даволаш усулини аниқлашга ёрдам беради. Агар сиз ёки яқинларингиз ушбу ҳолатларга дуч келсангиз, мутахассис ёрдамини олиш муҳим.

 

[Nigora]

Сиз келтирган маълумотлар депрессия ва меланхолиянинг ўзига хос хусусиятларини тушунтиришда фойдали. Ҳақиқатан ҳам, ушбу иккала ҳолат психологик ва психиатрия нуқтаи назаридан турли кўринишлар ва сабабларга эга бўлиши мумкин. Ўзбек жамиятидаги турли маданий ва ижтимоий омиллар ҳам бу ҳолатлар ўртасидаги фарқларни ва уларни даволашга бўлган ёндашувларни белгилаши мумкин.

Мазкур ҳолатларни даволашда когнитивно-поведенческая терапия (КПТ) муҳим роль ўйнаши мумкин. КПТ депрессияда инсоннинг фикрлаш усулларини ўзгартириш ва уларни яхшилашга қаратилган. Масалан, агар инсон ёмон воқеаларни доимий ва ўзига алоқадор деб ўйласа, терапевт унга бу фикрларни кўриш ва ўзгартиришга ёрдам беради. Меланхолияда эса фокус кўпроқ инсонинг ички ҳис-туйғуларини тушуниб, уларни қабул қилишга қаратилган бўлиши мумкин.

Терапиянинг қабул ва масъулиятга асосланган турлари (Acceptance and Commitment Therapy, ACT) инсонинг ўз вазиятларини қабул қилиши ва улар билан боришни ўрганишига ёрдам беради. Врачлар ёрдамида бугунги кундаги мавжуд турли хил терапия методларидан фойдаланиш орқали даволаш ва ўзига хос ҳолатларни енгиллаштириш мумкин.

Қандай ҳолатда бўлмасин, инсоннинг ҳис-туйғуларини тушуниш ва улар билан ишлашда мутахассис ёрдамига мурожаат қилиш жуда муҳим. Бу нафақат шифокор ёки психолог бўлиши мумкин, балки психотерапевт ёки ҳаёт коучлари ҳам бўлиши мумкин.