Мағлубиятга мойил фикрлар — депрессияга чалинган беморларнинг ақлига келадиган ва уларни қандайдир ҳаракатлардан воз кечишга ёки улардан қочишга мажбур қилувчи ишончлардир. Бу фикрлар беморлар вазифани бажариш ҳақида ўйлаганда пайдо бўлади. Мағлубиятга мойил фикрлар самарасиздир, чунки улар беморни бирон нарсани ўзгартиришга ҳаракат қилишдан тўхтатади.
Депрессияни енгишдаги асосий концепциялардан бири ички диалог билан ишлашдир: мағлубиятга мойил фикрларни мотивацион фикрлар билан алмаштириш.
Мағлубиятга мойил фикрлар — бу биз кўр-кўрона ишонадиган ва бизни қандайдир ҳаракатларни тўхтатиш ёки улардан қочишга мажбур қилувчи фикрлардир. Улар бизнинг режамиз устида ишлашимизга ва мақсадларимизга эришишимизга тўсқинлик қилади. Қуйида мағлубиятга мойил фикрларга баъзи мисоллар келтирилган:
"Мен бундан кейин қиламан.""Агар мен буни кейинга қолдирсам, катта эҳтимол билан ҳеч қачон буни қилмайман. Кейин қилиш дегани ҳеч қачон қилиш деганидир."
"Менинг бу ишни қилишга кайфиятим йўқ.""Тўғрисини айтсам, менда бу ишни қилишга кайфият йўқ, лекин бу менга тўсқинлик қилмаслиги керак. Кайфият ёки истак борми, йўқми, мен буни шунчаки қилишим мумкин."
"Бу барибир ёрдам бермайди.""Бу ёрдам берадими-йўқми, мен буни қилмагунча билмайман. Ҳеч нарса қилмаслик аниқ ёрдам бермайди, шунинг учун мен бошқа стратегияни синаб кўришга ҳаракат қиламан."
"Мен бунга қодир эмасман.""Мен ўзимга бунга қодир эмасман десам, мен ўзимга ҳаракат қилиш имкониятини бермайман. Мен қодир эмас деб ўйлаган кўп ишларимни амалга оширганман. Мен ҳаракат қилишни бошлайман ва режага амал қиламан, мен қодирми ёки йўқлигимни текшириш учун."
Депрессияга чалинган беморлар мағлубиятга мойил фикрлар билан курашадилар, чунки улар келажакка нисбатан салбий муносабатни юзага келтиради, бу эса умидсизлик ҳиссини келтириб чиқаради ва ҳаракат қилиш учун жиддий тўсиқ ҳосил қилади. Шунинг учун биз ният қилган асосий мақсад — бу умидсизликни енгишдир.
Умидсизликни енгишнинг энг яхши усули — беморларнинг ҳаракатлари натижасида олинган маълумотлардан фойдаланишдир, чунки беморлар ўз фикрлашларидаги бузилишларни кўрмасликлари мумкин, агар уларда ҳаракатга доир далиллар бўлмаса. Депрессияга чалинган беморлар ўзларига қарши ишлайдилар, ҳаракатлардан қочадилар ва ўзларининг нореалистик фикрларига ёпишиб оладилар.
Беморларга ўз кучларини сафарбар қилишда ёрдам бериш орқали, сиз уларга депрессиянинг салбий оқибатларини бартараф этиш учун зарур бўлган маълумотларни берасиз. Беморлар ўзларининг мағлубиятга мойил фикрларини, уларни аниқлаб олгандан кейин, кўпроқ реалистик ва фойдали мотивацион фикрлар билан алмаштиришни ўрганишлари мумкин.
Беморлар ушбу машқни тушунганларидан кейин, улардан ҳар сафар бошларида янги мағлубиятга мойил фикр пайдо бўлганида, уни ёзишларини ва уни мотивацион фикр билан алмаштиришга уринишларини сўранг.
Депрессияни енгишдаги асосий концепциялардан бири ички диалог билан ишлашдир: мағлубиятга мойил фикрларни мотивацион фикрлар билан алмаштириш.
Мағлубиятга мойил фикрлар — бу биз кўр-кўрона ишонадиган ва бизни қандайдир ҳаракатларни тўхтатиш ёки улардан қочишга мажбур қилувчи фикрлардир. Улар бизнинг режамиз устида ишлашимизга ва мақсадларимизга эришишимизга тўсқинлик қилади. Қуйида мағлубиятга мойил фикрларга баъзи мисоллар келтирилган:
- "Мен бундан кейин қиламан."
- "Мен буни эртага қиламан."
- "Бу барибир ёрдам бермайди."
- "Менинг бу ишни қилишга кайфиятим йўқ."
- "Мен бунга қодир эмасман."
- "Бу жуда қийин."
- "Мен жуда чарчаганман."
- "Мен ҳеч қачон яхши бўлмайман."
- "Мен яхшиси ухлайман."
"Мен бундан кейин қиламан.""Агар мен буни кейинга қолдирсам, катта эҳтимол билан ҳеч қачон буни қилмайман. Кейин қилиш дегани ҳеч қачон қилиш деганидир."
"Менинг бу ишни қилишга кайфиятим йўқ.""Тўғрисини айтсам, менда бу ишни қилишга кайфият йўқ, лекин бу менга тўсқинлик қилмаслиги керак. Кайфият ёки истак борми, йўқми, мен буни шунчаки қилишим мумкин."
"Бу барибир ёрдам бермайди.""Бу ёрдам берадими-йўқми, мен буни қилмагунча билмайман. Ҳеч нарса қилмаслик аниқ ёрдам бермайди, шунинг учун мен бошқа стратегияни синаб кўришга ҳаракат қиламан."
"Мен бунга қодир эмасман.""Мен ўзимга бунга қодир эмасман десам, мен ўзимга ҳаракат қилиш имкониятини бермайман. Мен қодир эмас деб ўйлаган кўп ишларимни амалга оширганман. Мен ҳаракат қилишни бошлайман ва режага амал қиламан, мен қодирми ёки йўқлигимни текшириш учун."
Депрессияга чалинган беморлар мағлубиятга мойил фикрлар билан курашадилар, чунки улар келажакка нисбатан салбий муносабатни юзага келтиради, бу эса умидсизлик ҳиссини келтириб чиқаради ва ҳаракат қилиш учун жиддий тўсиқ ҳосил қилади. Шунинг учун биз ният қилган асосий мақсад — бу умидсизликни енгишдир.
Умидсизликни енгишнинг энг яхши усули — беморларнинг ҳаракатлари натижасида олинган маълумотлардан фойдаланишдир, чунки беморлар ўз фикрлашларидаги бузилишларни кўрмасликлари мумкин, агар уларда ҳаракатга доир далиллар бўлмаса. Депрессияга чалинган беморлар ўзларига қарши ишлайдилар, ҳаракатлардан қочадилар ва ўзларининг нореалистик фикрларига ёпишиб оладилар.
Беморларга ўз кучларини сафарбар қилишда ёрдам бериш орқали, сиз уларга депрессиянинг салбий оқибатларини бартараф этиш учун зарур бўлган маълумотларни берасиз. Беморлар ўзларининг мағлубиятга мойил фикрларини, уларни аниқлаб олгандан кейин, кўпроқ реалистик ва фойдали мотивацион фикрлар билан алмаштиришни ўрганишлари мумкин.
Беморлар ушбу машқни тушунганларидан кейин, улардан ҳар сафар бошларида янги мағлубиятга мойил фикр пайдо бўлганида, уни ёзишларини ва уни мотивацион фикр билан алмаштиришга уринишларини сўранг.