Депрессиянинг фойдаси нимада?

Депрессия — кўп азоб келтирадиган ҳолат, бироқ унинг эволюция ва стрессга мослашувдаги роли психологик тадқиқотларда тасдиқланган. Биз шундай оғир ҳис-туйғуларни нега бошдан кечирамиз ва уларнинг фойдаси нимада эканлигини тушуниб олайлик.

Нега биз депрессияни ҳис қиламиз?​

Психология тарихида депрессиянинг пайдо бўлиш сабаблари ҳақида турли гипотезалар илгари сурилган. Бу назариялар қуйидагиларни тушунишга ёрдам берди:

1. Салбий ҳис-туйғулар кўпинча тирик қолиш учун фойдали бўлади.
2. Оғир ҳолатлар, қийин бўлишига қарамай, назоратга олиниши мумкин.

Депрессиянинг эволюцион фойдаси​

1. Онадан ажралишга реакция (Конрад Лоренц ва Роберт Хайнд тадқиқотлари):​

Кам вақтинча онасиз қолган болаларда уч хил асосий реакция кузатилган:

• Дарҳол она томон югуриш.
• Аччиқланиш.
• Узоқлашиш.

Кизиқ томони шундаки, чақириқ ёки узоқлашиш онага хурсандчиликдан кўра кучлироқ таъсир қилган ва боланинг тирик қолиш имкониятини оширган.

2. Йўқотишга мослашув сифатида депрессия:​

Бола онасини узоқ вақт кутганида, кучсизлик ёки депрессия ҳолати пайдо бўлган. Бу ҳимоявий реакция бўлиб, стресс шароитида энергияни тежашга ёрдам берган.

3. Ижтимоий мослашув:​

• Депрессия, одатда, инсон ўз юқори мақомини ҳимоя қила олмаганида пайдо бўлади.
• У иерархиядаги курашда мағлубиятни қабул қилишга ёрдам беради ва агрессияни пасайтиради.

Замонавий тадқиқотлар​

Психолог Пол Гилберт ва унинг ҳамкасблари қуйидагиларни аниқладилар:

1. Депрессия кўпинча инсон ўз мақомини йўқотганини ҳис қилганда пайдо бўлади.
2. Бундай ҳолатлар инсонга ўз мақсадларини қайта кўриб чиқиш ва янги шароитларга мослашишга ёрдам беради.
3. Терапевтик амалиётларда тасдиқландики, депрессия кўпинча ички низо ёки мағлубиятни енгиб ўтиш қийинчилиги билан боғлиқ.

Депрессиянинг ижобий жиҳатлари нимада?​

• Энергияни тежаш: организм фаолликни пасайтиради, тикланишга имкон беради.
• Қайта фикрлаш: депрессия тўхтаб, устуворликларни қайта баҳолаш учун вақт беради.
• Ижтимоий мослашув: фаолликни пасайтириш орқали ортиқча можаролардан қочишга ёрдам беради.

Хулоса​

Депрессиянинг оғриқли ҳолатига қарамай, унинг эволюцион ва мослашув роли бор. Бу организм ва психикага тикланиш, стрессга мослашиш ва ўзгаришларни қабул қилиш имконини беради. Бироқ, узоқ муддатли депрессия ҳолатларида мутахассислар ёрдами зарурлигини эсдан чиқармаслик керак.

 

[Nigora]

Депрессия эволюцион нуқтаи назардан кўпинча тирик қолиш ва мослашув стратегияси сифатида тушунилади. Унинг оғир ва азобли хис-туйғуларни келтириб чиқаришига қарамай, қадимда бу ҳолат инсонларга стрессли ва оғир шароитларда янада самарали мослашишга ёрдам берган бўлиши мумкин. Қуйида депрессиянинг айрим эҳтимолий эволюцион фойдалари келтирилган:

1. Энергияни тежаш: Депрессия ҳолатида организм асосий ҳаётий жараёнларга энергияни сарфлашни камайтиради. Бу тикланиш ва соғликни сақлаш учун керак бўлган энергияни тежашга ёрдам бериши мумкин.

2. Қайта фикрлаш имконияти: Депрессия инсонни тўхтатиб, ўз ҳаётини қайта баҳолашга ва устуворликларини қайта кўриб чиқишга мажбур қилади. Шу тариқа, инсон ўз мақсадлари ва йўлларини қайтадан аниқлаб, уларга мослашиши мумкин.

3. Ижтимоий мослашув: Депрессиянинг фаолликни пасайтириши ортиқча можаролар ва агрессив вазиятлардан қочишга ёрдам бериши мумкин. Бундай ҳолатларда инсон халқ муносабатларида етарли даражада ихтиёрийлик билан иштирок этмайди, бу эса, баъзан, стрессдан қочишда ижобий бўлиши мумкин.

Аммо шунга қарамасдан, астрономик узоқ давом этувчи депрессия ҳолатларида мутахассис ёрдами кераклигини унутмаслик лозим. Ўз вақтида психотерапевтик ёрдам олиш инсоннинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилаши мумкин. Когнитивно-поведенческая терапия ва унинг турли йўналишлари инсонга депрессияни енгиб ўтишга ёрдам беради ва барқарор ҳолатни қайтаришга мослаштирилган қадамларни ишлаб чиқишга ёрдам беради.