Ёмон кайфиятда бўлиш — бу инсон учун табиий ҳолат. Ҳар бир инсоннинг ҳаётида шундай даврлар бўладики, у ҳеч нарса қилишни хоҳламайди ва кайфияти йўқ бўлади. Бундай ҳолат меъёрда деб қабул қилиниши мумкин, чунки бизда айланма цикллар бор — илҳом ва қувонч даврлари тушкунлик ва чарчоқ билан алмашиниб туради. Аммо бу ҳолат стреслар ва ҳаётдаги мураккаб вазиятлар таъсирида ёмонлашиши мумкин.
Қуйида мен депрессия симптомларини келтираман, ва сиз ўзингизда қанчаси мос келишига эътибор беринг:
1. Тушкун кайфият ва доимий ғамгинлик
Ҳаётдан завқ олиш туйғусини йўқотгандай туюласиз. Олам сизга қора рангларда кўринади, ҳис-туйғулар камаяётгандек ва унчалик яққол сезилмаётгандек.
2. Ҳаётга қизиқишни йўқотиш
Севимли машғулотларингиз сизни аввалгидек хурсанд қилмайди. Ҳаётда маъно ва мақсад йўқолгандай туюлади, келажак салбий ва умидсиз кўринади.
3. Апатия ва доимий чарчоқ
Ҳеч нарса қилишни истамайсиз, ҳамма нарса қийин ва оғир бўлиб туюлади. Бу шундай ҳолатгача етадики, ҳатто эрталаб тура олмайсиз, ёки оддий кундалик ишларга куч тополмайсиз.
4. Уйқудаги муаммолар
Бу уйқусизлик ёки кун давомида доимий уйқучанлик бўлиши мумкин. Ёки уларнинг навбатма-навбат алмашиниши. Уйқуда безовталик ва тушларда қўрқинчли воқеалар ҳам пайдо бўлиши мумкин.
5. Ташвиш ҳисси
Бу аниқ бир сабаб билан боғлиқ бўлиши мумкин, ёки фақат фон орқали келадиган бир ҳиссиёт бўлиб, унинг манбасини топиш қийин. Бундай пайтларда доимий хавотир ва ички чарчоқ бўлади.
6. Негатив фикрлар ва пессимизм
Депрессияда бундай фикрлар жуда кўп. Ҳар нарса салбий кўринади ва яхшиликни кўриш қийин бўлади. Бунда инсон руминация билан машғул бўлади — яъни, битта нарсани қайта-қайта ўйлаб, таҳлил қилади.
7. Айбдорлик ва ўзини айблаш
Бу депрессиянинг энг кўп учрайдиган ҳиссиётларидан бири. Инсон ўзини айблайди ва ўз ҳолати учун жавобгар деб билади.
8. Ўзини танқид қилиш ва ишончсизлик
Инсон ўзига ҳаддан ташқари талабчан бўлади ва ўзи ҳақида "мен омадсизман" деб ўйлайди. Бу депрессияни кучайтиради ва депрессия кучайган сари ўзига бўлган танқид ҳам кучаяди.
9. Концентрациянинг пасайиши ва хотиранинг ёмонлашиши
Ҳар кунги ишларни бажариш қийинлашади, янги маълумотларни қабул қилиш ҳам қийин бўлади.
10. Иштаҳа билан боғлиқ муаммолар
Бу ёки иштаҳанинг йўқолиши ёки ортиши билан намоён бўлиши мумкин. Шунга кўра вазн йўқотиш ёки кўпаяди.
11. Психосоматик оғриқлар
Бу бош оғриғи, мушаклар оғриғи, юрак қўрқинчлари ва ҳ.к. бўлиши мумкин.
12. Ёғочланиш ва кучли эмотсионал ҳиссийлик
Бундай одамлар "Мен доим йиғлайман" дейишади. Улар ҳар қандай кичик нарсага ҳам жавоб беришда кучли ҳис-туйғуларни бошдан кечиришади.
13. Суицидал фикрлар
Бу мутахассисга мурожаат қилишнинг жиддий белгиси. Агар суицидга уринишлар ёки ўзини зарарлаш ҳаракатлари бўлган бўлса, мутахассис ёрдами зарур.
14. Жамиятдан узоқлашиш ва ёлғиз қолиш истаги
Инсон атрофидаги одамлар билан алоқа қилмасликка интилади.
15. Алкоголь, тамаки, ўйинларга берилиш
Бу инсоннинг ўз эмоцияларидан қочишга бўлган уринишларидир. Бироқ, бундай ёндашув вазиятни яхшиламайди.
16. Либидо пасайиши ва жинсий қизиқишнинг йўқолиши
Бу депрессиянинг яна бир кўриниши бўлиб, жинсий муносабатларга қизиқиш камаяди.
17. Оналик ҳис-туйғуларининг йўқолиши
Бу кўпинча туғишдан кейинги депрессияда кузатилади.
Депрессия симптомлари
Агар сизда камида 5 симптом мавжуд бўлса ва улар 2-3 ойдан ортиқ вақт давомида кузатилаётган бўлса, мутахассисга мурожаат қилиш зарур. Тезроқ ёрдам олинса, тезроқ шифо топиш мумкин.
Қуйида мен депрессия симптомларини келтираман, ва сиз ўзингизда қанчаси мос келишига эътибор беринг:
1. Тушкун кайфият ва доимий ғамгинлик
Ҳаётдан завқ олиш туйғусини йўқотгандай туюласиз. Олам сизга қора рангларда кўринади, ҳис-туйғулар камаяётгандек ва унчалик яққол сезилмаётгандек.
2. Ҳаётга қизиқишни йўқотиш
Севимли машғулотларингиз сизни аввалгидек хурсанд қилмайди. Ҳаётда маъно ва мақсад йўқолгандай туюлади, келажак салбий ва умидсиз кўринади.
3. Апатия ва доимий чарчоқ
Ҳеч нарса қилишни истамайсиз, ҳамма нарса қийин ва оғир бўлиб туюлади. Бу шундай ҳолатгача етадики, ҳатто эрталаб тура олмайсиз, ёки оддий кундалик ишларга куч тополмайсиз.
4. Уйқудаги муаммолар
Бу уйқусизлик ёки кун давомида доимий уйқучанлик бўлиши мумкин. Ёки уларнинг навбатма-навбат алмашиниши. Уйқуда безовталик ва тушларда қўрқинчли воқеалар ҳам пайдо бўлиши мумкин.
5. Ташвиш ҳисси
Бу аниқ бир сабаб билан боғлиқ бўлиши мумкин, ёки фақат фон орқали келадиган бир ҳиссиёт бўлиб, унинг манбасини топиш қийин. Бундай пайтларда доимий хавотир ва ички чарчоқ бўлади.
6. Негатив фикрлар ва пессимизм
Депрессияда бундай фикрлар жуда кўп. Ҳар нарса салбий кўринади ва яхшиликни кўриш қийин бўлади. Бунда инсон руминация билан машғул бўлади — яъни, битта нарсани қайта-қайта ўйлаб, таҳлил қилади.
7. Айбдорлик ва ўзини айблаш
Бу депрессиянинг энг кўп учрайдиган ҳиссиётларидан бири. Инсон ўзини айблайди ва ўз ҳолати учун жавобгар деб билади.
8. Ўзини танқид қилиш ва ишончсизлик
Инсон ўзига ҳаддан ташқари талабчан бўлади ва ўзи ҳақида "мен омадсизман" деб ўйлайди. Бу депрессияни кучайтиради ва депрессия кучайган сари ўзига бўлган танқид ҳам кучаяди.
9. Концентрациянинг пасайиши ва хотиранинг ёмонлашиши
Ҳар кунги ишларни бажариш қийинлашади, янги маълумотларни қабул қилиш ҳам қийин бўлади.
10. Иштаҳа билан боғлиқ муаммолар
Бу ёки иштаҳанинг йўқолиши ёки ортиши билан намоён бўлиши мумкин. Шунга кўра вазн йўқотиш ёки кўпаяди.
11. Психосоматик оғриқлар
Бу бош оғриғи, мушаклар оғриғи, юрак қўрқинчлари ва ҳ.к. бўлиши мумкин.
12. Ёғочланиш ва кучли эмотсионал ҳиссийлик
Бундай одамлар "Мен доим йиғлайман" дейишади. Улар ҳар қандай кичик нарсага ҳам жавоб беришда кучли ҳис-туйғуларни бошдан кечиришади.
13. Суицидал фикрлар
Бу мутахассисга мурожаат қилишнинг жиддий белгиси. Агар суицидга уринишлар ёки ўзини зарарлаш ҳаракатлари бўлган бўлса, мутахассис ёрдами зарур.
14. Жамиятдан узоқлашиш ва ёлғиз қолиш истаги
Инсон атрофидаги одамлар билан алоқа қилмасликка интилади.
15. Алкоголь, тамаки, ўйинларга берилиш
Бу инсоннинг ўз эмоцияларидан қочишга бўлган уринишларидир. Бироқ, бундай ёндашув вазиятни яхшиламайди.
16. Либидо пасайиши ва жинсий қизиқишнинг йўқолиши
Бу депрессиянинг яна бир кўриниши бўлиб, жинсий муносабатларга қизиқиш камаяди.
17. Оналик ҳис-туйғуларининг йўқолиши
Бу кўпинча туғишдан кейинги депрессияда кузатилади.
Депрессия симптомлари
Агар сизда камида 5 симптом мавжуд бўлса ва улар 2-3 ойдан ортиқ вақт давомида кузатилаётган бўлса, мутахассисга мурожаат қилиш зарур. Тезроқ ёрдам олинса, тезроқ шифо топиш мумкин.