Farzandlarga uyat nima ekanligini qanday tushuntirish kerak

Bolalarga uyat hissini tushuntirish va o'rgatish, ularda ijtimoiy ko'nikmalarni rivojlantirish uchun muhimdir – bu esa o'z mas'uliyatini his qilish, boshqalarni hurmat qilish va xulq-atvor qoidalariga rioya qilish qobiliyatini oshiradi.

Uyat nima?​

Uyat - bu insonning o'z qilmishlari yoki so'zlari atrofidagi odamlar tomonidan qabul qilingan norma va qoidalarga mos kelmasligini anglaganida yuzaga keladigan his-tuyg'u. Bu his-tuyg'u aybdorlik hissiga o'xshaydi, ammo u har doim ham shohidlar mavjudligiga bog'liq emas. Masalan, kimnidir nohaq ayblab, keyinchalik afsuslanish his etish. Ushbu holatda odam ichki noqulaylikni his qiladi, bu hissiyotni bartaraf etish uchun uzr so'rash yoki to'g'rilash zarurati yuzaga keladi. Bu orqali bolalar kichik yoshdayoq uyat nima ekanligini tushuna boshlashlari mumkin.

Bolalar qachon uyatni tushuna boshlaydilar?​

Psixologlar, psixiatrlar, sotsiologlar, faylasuflar va hatto biologlar uyatni his qilish qanday shakllanishini o'rganadilar. Tadqiqotlarga ko'ra, uyat hissi tug'ma emas, balki taxminan besh yoshdan boshlab shakllanadi. Bu yoshda bola o'zini va o'z tanasini bir butun sifatida his qilishni boshlaydi. Birinchi namoyon bo'lishlardan biri - intim uyat bo'lib, uning yo'qligi katta yoshda psixik muammolarning belgisidir.

Bolaga uyatni qanday tushuntirish kerak?​

Bolaga uyatni tushuntirishda ota-onalar muhim rol o'ynaydi. Ular bolaga qaysi harakatlar qabul qilinadigan va qaysi harakatlar qabul qilinmaydigan ekanligini tushuntirishlari kerak. Masalan, bolaga do'stlari bilan yaxshi muomalada bo'lishni, kimgadir zarar etkazmaslikni yoki do'stlari oldida hojatxonaga bormaslikni tushuntirish kerak. Ammo bu tushuntirishlar izohsiz va doimiy tanqid bilan emas, balki tushuntirish bilan amalga oshirilishi lozim.

Bolalarni to'g'ri yo'lga solish, shunchaki "Sen hamma narsani noto'g'ri qilasan!", "Bu sening aybingdan hamma narsa yomon!", "Senga sharmandalik qilishi kerak, sen hammani ushlab qolding!" kabi gaplar bilan emas, balki nima uchun qaysi harakatlar qabul qilinmasligini tushuntirish bilan amalga oshirilishi kerak.

Uyat va aybdorlikni farqlash​

Uyat va aybdorlik orasidagi asosiy farq - aybdorlik hissi odamning uzr so'rashi yoki qilmishini tuzatishi orqali bartaraf etilishi mumkin. Masalan, bola onasining sevimli vazosini sindirsa, aybdorlikni uzr so'rash orqali bartaraf etishi mumkin. Ammo uyat hissi uzoq vaqt davom etishi va bolaning o'z-o'zini baholashiga zarar etkazishi mumkin.

Bolaga uyatni tushuntirishning ahamiyati​

Bolaga uyatni tushuntirish orqali ijtimoiy ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beriladi - bu mas'uliyatni his qilish, boshqalarni hurmat qilish va xulq-atvor qoidalariga rioya qilishni o'rganish imkoniyatini beradi. Turli holatlar orqali bolaning bu his-tuyg'ular bilan tanish ekanligini bilib olish kerak.

Uyatni his qilishning foydali tomonlari​

Sog'lom o'z-o'zini tanqid qilish bilan bog'liq uyat foydalidir. Bu his-tuyg'u xatolarni tan olishga va to'g'ri xulosa chiqarishga yordam beradi. Shuningdek, uyat odamni kelajakda o'sha xatolarni takrorlamaslikka undaydi. Sog'lom o'z-o'zini tanqid qilish bilan bog'liq uyat odamga o'zining ijtimoiy muhitida qabul qilingan qoidalarga rioya qilishga yordam beradi.

Uyatning patologik holatlari​

Ammo uyatning patologik holatlari ham bo'lishi mumkin. Bu holatlar, masalan, tashqi ko'rinish, fe'l-atvor yoki madaniy/religioz farqlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Doimiy uyat psixologik muammolarga olib kelishi mumkin.

Bolada adabiyot va normalarni qanday rivojlantirish kerak?​

Adabiyot va normalarni bolalikdan rivojlantirish kerak, ammo bu yoshga mos va tushunarli bo'lishi kerak. Masalan, yosh bolaga odamlar oldida yechinmaslikni tushuntirish qiyin bo'lishi mumkin, lekin uch yoshli bolani tinchlantirish ham oson emas.

Ota-onalar bolaga odob-axloq qoidalarini tushuntirishda quyidagi maslahatlarni yodda tutishlari kerak:

• Tushunarli til bilan gapirish.
• Bolani tushunmagan narsasi uchun jazolamaslik.
• O'z xatti-harakatlari va gaplariga e'tibor berish.
• Bolaga o'z harakatlarining mazmunini tushuntirish.

Xulosa​

Uyat - bu inson psixikasi va intellektining bir qismi bo'lib, ijtimoiy qoidalarga rioya qilishga yordam beradi. Bolaga nima qabul qilinadigan va nima qabul qilinmaydigan ekanligini tushuntirish orqali ota-onalar ularni kelajakdagi muammolardan himoya qilishadi.