Ҳомиладорлик — бу даврда аёл тана, руҳий ва психологик ўзгаришларни бошдан кечиради. Овқатланиш бузилишлари (РПП), масалан, анорексия, булимия ва компулсив овқатланиш муаммоларига эга аёллар учун бу ўзгаришлар алоҳида мураккабликларни келтириб чиқариши мумкин. Мазкур мақолада РПП бўлган аёлларда ҳомиладорлик билан боғлиқ психологик жиҳатлар кўриб чиқилади.
Ҳомиладорлик муқаррар равишда вазн ортиши ва тананинг ўзгариши билан бирга келади, бу эса РППга эга аёллар учун айниқса ташвишли бўлиши мумкин. Бундай аёллар кўпинча вазн ортиши ва танани назорат қилиш имкониятини йўқотишдан қўрқишади. Бу қўрқув ўзига бўлган ишончнинг тана кўриниши билан боғлиқлигидан келиб чиқади. Бундай ўзгаришлар билан боғлиқ ваҳаима бу даврда овқатланиш бузилишларининг қайтиши ёки кучайишига олиб келиши мумкин.
2. Айбдорлик ва уят ҳисси
Айбдорлик ва уят ҳисси кўпинча РППга эга аёлларнинг овқатланиш одатлари ва тана кўринишига нисбатан ички стигматизация ва ўзига нисбатан кескин танқидлар натижасида пайдо бўлади. Ҳомиладорлик даврида бу ҳис-туйғулар кучаяди, чунки улар ўз одатлари бола ривожига таъсир қилаётганидан хавотир олишади. Бу ўзига нисбатан танқидлилик уларни янада оғирроқ овқатланиш бузилишларига тортади.
3. Перфекционизм ва ортиқча кутувлар
Перфекционизм — РПП билан оғриганларда учрайдиган умумий сифат бўлиб, ҳаддан ташқари беғуборликка интилиш ва юқори стандартлар билан тавсифланади. Ҳомиладорлик даврида бу "идеал" ҳомиладорлик ва танани сақлаш учун кучли босим сифатида намоён бўлиши мумкин. Перфекционистик тамойиллар стресс ва ваҳаимани кучайтиради, бу эса уларнинг ҳомиладорлик жараёнидан тўлиқ лаззат олишини қийинлаштиради.
4. Ижтимоий ёлғизланиш ва стигма
РППга эга ҳомиладор аёллар ҳомиладорлик ва овқатланиш бузилишлари билан боғлиқ стигматизация туфайли ижтимоий ёлғизланишни бошдан кечиришлари мумкин. Улар овқат билан боғлиқ ҳолатлардан ёки тана ҳақидаги суҳбатлардан узоқлашишлари мумкин, бу эса ижтимоий қўллаб-қувватлашнинг камайишига олиб келади. Бу ёлғизланиш уларнинг ёлғизлик ва ваҳаима туйғуларини кучайтиради. Илмий изланишлар ҳомиладорлик даврида ижтимоий қўллаб-қувватлаш руҳий соғлиқ учун жуда муҳимлигини кўрсатади.
Овқатланиш бузилишлари билан боғлиқ ҳолатларда ҳомиладорлик даврида доимий қўллаб-қувватлаш ва тўғри психологик ёндашув орқали хотиржамлик ва барқарорликни таъминлаш мумкин.
Асосий муаммолар
1. Ваҳима ва вазн ортиши қўрқувиҲомиладорлик муқаррар равишда вазн ортиши ва тананинг ўзгариши билан бирга келади, бу эса РППга эга аёллар учун айниқса ташвишли бўлиши мумкин. Бундай аёллар кўпинча вазн ортиши ва танани назорат қилиш имкониятини йўқотишдан қўрқишади. Бу қўрқув ўзига бўлган ишончнинг тана кўриниши билан боғлиқлигидан келиб чиқади. Бундай ўзгаришлар билан боғлиқ ваҳаима бу даврда овқатланиш бузилишларининг қайтиши ёки кучайишига олиб келиши мумкин.
2. Айбдорлик ва уят ҳисси
Айбдорлик ва уят ҳисси кўпинча РППга эга аёлларнинг овқатланиш одатлари ва тана кўринишига нисбатан ички стигматизация ва ўзига нисбатан кескин танқидлар натижасида пайдо бўлади. Ҳомиладорлик даврида бу ҳис-туйғулар кучаяди, чунки улар ўз одатлари бола ривожига таъсир қилаётганидан хавотир олишади. Бу ўзига нисбатан танқидлилик уларни янада оғирроқ овқатланиш бузилишларига тортади.
3. Перфекционизм ва ортиқча кутувлар
Перфекционизм — РПП билан оғриганларда учрайдиган умумий сифат бўлиб, ҳаддан ташқари беғуборликка интилиш ва юқори стандартлар билан тавсифланади. Ҳомиладорлик даврида бу "идеал" ҳомиладорлик ва танани сақлаш учун кучли босим сифатида намоён бўлиши мумкин. Перфекционистик тамойиллар стресс ва ваҳаимани кучайтиради, бу эса уларнинг ҳомиладорлик жараёнидан тўлиқ лаззат олишини қийинлаштиради.
4. Ижтимоий ёлғизланиш ва стигма
РППга эга ҳомиладор аёллар ҳомиладорлик ва овқатланиш бузилишлари билан боғлиқ стигматизация туфайли ижтимоий ёлғизланишни бошдан кечиришлари мумкин. Улар овқат билан боғлиқ ҳолатлардан ёки тана ҳақидаги суҳбатлардан узоқлашишлари мумкин, бу эса ижтимоий қўллаб-қувватлашнинг камайишига олиб келади. Бу ёлғизланиш уларнинг ёлғизлик ва ваҳаима туйғуларини кучайтиради. Илмий изланишлар ҳомиладорлик даврида ижтимоий қўллаб-қувватлаш руҳий соғлиқ учун жуда муҳимлигини кўрсатади.
Ёрдам усуллари
РППга эга ҳомиладор аёлларга ёрдам кўрсатиш муҳим. Когнитив-бихевиористик терапия (КБТ), оилавий терапия, гуруҳ терапияси ва онглилик амалиётлари каби усуллар фойдали бўлиши мумкин. Улар бу аёлларга бу ўзгаришларни қабул қилишга ёрдам бериб, уларни руҳий жиҳатдан мустаҳкам қилади.Овқатланиш бузилишлари билан боғлиқ ҳолатларда ҳомиладорлик даврида доимий қўллаб-қувватлаш ва тўғри психологик ёндашув орқали хотиржамлик ва барқарорликни таъминлаш мумкин.