Ишонч шаклланиши

Ишончлар инсоннинг ўзини англашида муҳим ўрин тутади. Улар фақат шахсий ўз-ўзини баҳолашга эмас, балки турли вазиятларга бўлган муносабатга, хулқ-атворга ва ҳатто дунёқарашга таъсир қилади.

Ишончлар икки асосий усулда шаклланади:

1. Биринчи усул: йиғилиб борган тажрибалар таъсири​

Инсон бир неча марта салбий тажрибаларга дуч келганда, улар аста-секин унинг ҳақидаги фикрини шакллантиради.

• Кумулятив таъсир: турли вазиятларда салбий натижаларни бошдан кечирган инсон, уларни ўзига нисбатан умумий хулосага келтириб, бир хил кўринадиган ҳолатларга ўхшатиб, унинг фикрлаш тизимига таъсир қилади.
• Масалан:
  • "Бу ерда хато қилдим."
  • "Бу ишни уддалай олмадим."
  • "Яна бир марта сўздан адашдим."
  • "Бошқалар менга гапириб қўйди."

Бир кун келиб инсон шундай хулосага келади: "Мен омадсизман", "Мендан ҳеч нима чиқмайди." Бу фикр аста-секин ишончга айланади. Натижада, инсон ўзини нотўғри қабул қила бошлайди.

• Масалан: болалик ёшларидаги тажрибаларда, кимдир такрор ва такрор танқид қилинган бўлса, унинг ўзига нисбатан ишончсизлик ҳиссини шакллантиради.

2. Иккинчи усул: кучли эмоционал ҳодисалар таъсири​

Кучли таъсир қилувчи ҳолатлар натижасида инсоннинг шахсий қарашлари тез ва шиддат билан ўзгаради.

• Масалан:
  • Одам ишдан бўшатилади ва бу унинг кутилмаган ҳолатда бўлади.
  • Бу иш ҳақида инсоннинг катта режалари бўлган ва иш унинг ҳаётининг муҳим қисми бўлган.
  • Бир зумдаги бу ҳодиса инсоннинг ўзини фойдали ва қадрли деб ҳис қилиш қобилиятига кучли таъсир кўрсатади.

Бундай ярқин эмоционал ҳодиса ўзи ҳақидаги ишончсизликни ёки нотўғри фикрларни шакллантириши мумкин.

Ишончларни тўғрилаш зарурати​

Инсоннинг ўз ҳақидаги салбий ишончлари унинг шахсий ривожланишига ва ҳаётидаги муваффақиятларга тўсқинлик қилиши мумкин. Шунинг учун:

1. Дисфункционал ишончларни аниқлаш: ўзингизга "Мен ўзим ҳақимда нимани ўйлайман?" деган саволни беринг.
2. Тўғри ишончларни шакллантириш: салбий ишончларни ўрнига реалистик ва нейтрал ишончлар ўрнатинг.
3. Ёрдам излаш: психолог билан ишлаш ушбу жараённи анча енгиллаштириши мумкин.

---

Ҳар қандай салбий ишонч ўзгариши мумкин. Агар сиз ишончларингиз сизнинг ҳаётингизга таъсир кўрсатаётганини сезсангиз, уларни ўзгартириш учун ҳаракат қилинг. Бу нафақат шахсий ривожланиш, балки ҳаёт сифати учун ҳам муҳим.