Ишончсизлик қаердан келиб чиқади?

Одам боласи туғилганидан бошлаб ўзини онанинг кўзида акс этган ҳолатда англайди. Ота-она ёки бошқа муҳим катталар боланинг психикасини шакллантиради ва унинг ҳақиқатини, ўзини қандай ҳис қилиши кераклигини белгилайди.

Одам бутун умри давомида бошқаларнинг аксини қабул қилишга муҳтож. Чунки шундагина у ўзини кимлигини, қай йўналишга кетаётганини англай олади.

Кўплаб катталарда бу акс эттиришни тўлиқ ҳис қилмаслик билан боғлиқ катта камчиликлар мавжуд. Бу қуйидаги сабаблар билан боғлиқ:

• Ёмон фикрлар ёки акс эттирмаслик: Она ёки бошқа катталар боланинг қандай эканини айтишмаган, ёки фақат салбий фикр билдиришган. Натижада бола ўзини фақат салбий баҳолайди, реаллик эса бошқача бўлиши мумкин.
• Психологик травмалар: Яқинларни йўқотиш, кўчиб юриш каби вазиятлар психикага мослашиш имконини бермаган бўлиши мумкин.
• Эрта катта бўлиш: Бу кўпинча алкоголь ёки бошқа тобе ҳолатдаги оилаларда содир бўлади. Бола унинг қандай эканлигига қизиқишмайди. Шунга ўхшаш ҳолатларда бола ўз муаммоларига эътиборсиз қолади.
• Нарциссик кутилмалар: Ота-оналар фақат бола муваффақиятларга эришгандагина уни қадрлайдиган оилаларда боланинг фақат «функция» сифатида кўрилиши. Муҳим натижалар бўлмаса, болага "сен ҳеч кимга керак эмассан" деган фикр билдирилади.

Бундай ҳолатларда нима юз беради?​

Бундай тарбияда катта бўлган одамлар ўзларини ҳеч кимга қизиқарли эмас деб ўйлашади. Улар ўзларини бошқалар билан солиштириб, ўзларини "камроқ" деб ҳис қилишади. Улар ўзининг ноёблигини кўра олмайдилар.

Бу одамлар кўпинча қизиқ бўлмаган ишларда ишлайди, чунки бу "керак", лекин улар бу ишнинг сабабини англай олмайдилар.

Терапияда қандай ўзгаришлар содир бўлади?​

Мижозлар билан суҳбат жараёнида улар ўзларини англай бошлайди. Қуйидаги саволларга жавоб изланади:

• Мен кимман?
• Ўз касбимда чарчашни қандай тўхтатаман?
• Қандай қилиб яқин инсонни топаман?
• Онам билан катталарча муносабатларни қандай қуришим мумкин?
• Менинг идентификациям қандай?

Терапевт билан ишлаш жараёнида мижоз ўзининг ноёблигини англайди ва ўзини ҳурмат қилишни ўрганади. Бу ўзгаришлар кўплаб ҳаётий муаммоларнинг ечимини яқинлаштиради.

Ўзингизни кимлигингизни англаш учун қадамлар:​

1. Ўз ҳисларингизни кузатинг.
2. Ижобий ва салбий тажрибаларни таҳлил қилиб боринг.
3. Меҳр ва ёрдамни қабул қилишга ўрганинг.

Режа тузинг ва ўзига бўлган ишончни қайта тиклаш устида ишлашни бошланг!​

 

[Nigora]

Сизнинг тасвирлаган ҳолатларингиз жуда муҳим масалаларга тегишли. Ҳақиқатан ҳам, болаликдаги психологик тажрибалар катталар ҳаётида қандай таъсир кўрсатиши мумкинлиги ҳақида тушунча бериш керак. Бу вазиятларда когнитивно-поведенческая терапия (КПТ) ва унинг бошқа гуруҳлари кўмаклашиши мумкин.

Қандай қилиб бундай вазиятларда ўзгаришлар амалга оширилади:

1. Когнитив қайта тузилиш: Клиентлар билан уларнинг салбий фикрлари ва өзін бахолашлари ўргатилади. Масалан, ўз-ўзини салбий идеализация қилиш ўрнига, ўз кучли томонлари ва имкониятларини баҳолаш.

2. Эмоционал ӯрнигини англаб етиш: Маҳфуз ҳиссиётларни танқид қилиш ва қабул қилиш ёрдамида, мижоз ўз ҳис-туйғуларини яхшироқ тушунишни ўрганади. Бу жараённинг бир қисми сифатида, муваффақият учун эмас, балки ўзлигини қадрлаш ёрдамида ўзгача рўл ўйнаган катталар билан муносабатларни тиклашга ҳаракат қилинади.

3. Идентификацияни янгилаш: Мижозлар ўзларини ўзи янгича кўриниши мумкинчилигини қабул қилиш ва ҳақиқий бирлигиатура қилиш имкониятига эга бўладилар. Бу жараёнда, улар ўзларининг ҳақиқий қимматини ёки маҳоратларини кўришни ўрганадилар.

4. Меҳр ва ёрдам: Терапия жараёнида, терапевтлар мижозларни ижобий муносабатлар ўрнатишга чорлайди. Бу, ўз навбатида, уларнинг бошқалар билан тинимсиз ва фойдали муносабатларини муҳокама қилишга ёрдам беради.

Бу ҳаракатлар катталарда мавжуд бўлган негатив тасвирларни ўзгартиришга ёрдам берадиган таъсир кўрсатиши мумкин. Жамиятда ўзининг ролини тўғри тушунишга ва ҳар қандай вазиятларда ўзини ҳақиқий ҳис қилишга қодир бўладиган бўладилар.