Ижтимоий фобия нима?
Ижтимоий фобия – бу бошқа одамлар билан ўзаро муносабатга киришиш ҳолатларидан кучли ва доимий қўрқув. У ўзига хос бўлиши мумкин (масалан, суҳбатни бошлаш қўрқуви) ёки умумий (турли вазиятларни ўз ичига олиши мумкин). Ижтимоий фобия билан курашаётганлар қўрқувни келтириб чиқарадиган ҳолатлардан қочишга ҳаракат қилади. Бу эса ҳаётда катта зарар кўришга олиб келади. Одатда, улар ўзларининг қўрқувлари асоссиз ва аҳамиятсиз эканлигини тушунишади, лекин бу англаш уларнинг муаммоларини ҳал қилишга ёрдам бермайди.Ижтимоий хавотирликнинг энг кенг тарқалган ва танилган кўриниши омма олдида гапириш қўрқувидир. Бу қўрқув кўпчилик соғлом одамларга хосдир ва одатда ҳаётга жиддий таъсир қилмайди.
Ўсмирлик даврида ижтимоий фобия
Ижтимоий фобия кўплаб одамларда, айниқса ўсмирларда (ижтимоий хавотирлик шаклида) учрайди, чунки улар атрофдагиларнинг фикри ҳақида жуда қайғуришади. Бу фобия кўпинча танқид ва салбий баҳоланиш қўрқувига асосланган. Бошқаларнинг кулиши ёки рад этилиши энг қўрқинчли нарса бўлиб туюлади. Агар ижтимоий фобияни тўғри тузатмаса, у одамнинг тўлақонли ҳаёт кечиришга тўсқинлик қилади, ўқишга ва иш фаолиятини қуришга халал беради, шунингдек, муносабатларни шакллантириш имкониятига таъсир қилади.Ижтимоий фобия аломатлари
Ижтимоий фобия қуйидагича намоён бўлиши мумкин: бошқалар сизга қараб турганидан қўрқиш, эътибор марказида бўлиш, ноқулай вазиятга тушиш ёки табиий равишда ўзини тутмасликдан қўрқиш. Бу қўрқув кечалар ва учрашувлардан қўрқиш, суҳбатни бошлай олмаслик ёки давом эттира олмаслик билан ҳам намоён бўлади.Жисмоний жиҳатдан эса қизариш, кўзга қараш қийинчиликлари, кўнгил айниши, бош оғриғи ёки бош айланиши каби белгилари кўринади.
Ижтимоий фобиянинг ривожланиш сабаблари
Ўсмирлик даврида организм қайта шаклланиб, барча ижтимоий кўникмалар ўзлаштирилмаган бўлади. Ижтимоий кўникмалар йўқлиги ижтимоий вазиятларда муваффақиятсизлик эҳтимолини оширади. Ҳаётий тажриба таъсирида одамнинг ўзига ва атрофдагиларга нисбатан муносабатлари шаклланади – бу эса уни одамлар орасида тобора кўпроқ сиқилиш ва асабийлашишга олиб келади.Шу сабабли, улар одатда ўзини салбий баҳолашга ва эътибор марказида бўлишини ўйлаб, доимо бошқаларнинг уларни танқид қилишга ишонади. Бу эса одамлар йиғилган жойлардан қочишга олиб келади ва ижтимоий кўникмаларни ривожлантириш имкониятини камайтиради.
Ижтимоий фобиянинг яширин оқибатлари
Кўпинча, ижтимоий фобия кам диагностика қилинади, чунки ундан азият чекаётганларга мутахассисга мурожаат қилиш уятли бўлиб туюлади. Улар ижтимоий вазиятлардаги хавотирликни ўз характер хусусияти деб ҳисоблашади. Эркаклар ва аёллар тенг равишда бу ҳолатга дуч келадилар, интеллект ва маълумот даражасидан қатъи назар.Ижтимоий фобия давоси учун ҳар бир жиҳат билан иш олиб бориш зарур, чунки бу фобия инсоннинг тўлақонли ҳаётини чеклаш билан бир қаторда руҳий ва жисмоний саломатлигига ҳам таъсир қилиши мумкин.