Сўнгги йилларда кўпчилик инсонлардан қийин вақтларни бошдан кечириб, «Менда депрессия бор!» деган сўзларни эшитишга тўғри келади. Аммо суҳбат давомида ёки депрессия даражасини аниқлаш учун тест ўтказганда, аниқланадики, аслида, депрессия йўқ, балки инсон фақатгина қайғураётганини кўрамиз.
Хўш, қайғуни депрессиядан қандай фарқлаш мумкин?
Дэвид Бернс, когнитив терапиянинг асосчиларидан бири, тиббиёт фанлари доктори, қуйидаги таърифларни келтиради. Улар шундай:
Қайғу — бу оддий, реалистик тасаввурлардан яратилган эмоция бўлиб, салбий ҳодисани, йўқотиш ёки умидсизлик билан боғлиқ вазиятни аниқ акс эттиради.
Депрессия эса касаллик бўлиб, унинг сабаби доимо когнитив бузилишлардан иборат. Депрессиянинг икки тури бор:
Қайғу ва депрессия ўртасидаги фарқни тушуниш учун қуйидаги мисолни келтириш мумкин: бир инсон яқин қариндошини йўқотди. Унинг фикрлари: «Мен уни йўқотдим ва биз бир-биримизга берган муҳаббат ва мулоқотни сog’инаман». Бу қайғу. Бу ҳолатни яшаш керак. Депрессия ҳолатида бўлган инсоннинг фикрлари эса шундай бўлади: «Мен энди ҳеч қачон бахтли бўлмайман, чунки у вафот этди! Бу адолатсизлик!». Бу ерда бузилган фикрлаш бор, ўзини аяш ва умидсизлик ҳислари аён бўлади.
Қайғу — бу нейрофизиологик реакция бўлиб, муайян ҳодисалар ёки хотиралар орқали юзага келади. Умумий ўйланганда, агар инсон яқинлари билан узоқ вақт ажрашса ёки оғир касалликка чалинса, қайғурмаслик нормал эмас. Ҳар бир руҳан соғлом инсон бу ҳис-туйғуларни бошдан кечиради. Биз яшайдиган дунё мукаммал эмас, қайғу қилиш — бу нормал ҳолат.
Депрессия билан ҳар қандай инсон касал бўлиши мумкин. Руҳий шифокорлар ҳам депрессиядан ҳимояланмаган. Аммо кўпчилик ўз муаммолари билан курашишга муваффақ бўлган. Бу нафақат кичик муаммолар билан боғлиқ эмас. Ҳатто чуқур депрессия ҳолатида ҳам инсон ўзини ва дунёни ижобий томонга ўзгартириши мумкин.
Когнитив-ҳулқ терапияси (КҲТ) депрессияни даволаш ва қайғуни ёшашда жуда самарали. Дэвид Бернснинг маслаҳатига кўра, зарур бўлса, шифокор томонидан тайинланган дориларни қабул қилиш ва бир вақтнинг ўзида психолог ёки психотерапевт билан ишлаш лозим.
Хўш, қайғуни депрессиядан қандай фарқлаш мумкин?
Дэвид Бернс, когнитив терапиянинг асосчиларидан бири, тиббиёт фанлари доктори, қуйидаги таърифларни келтиради. Улар шундай:
Қайғу — бу оддий, реалистик тасаввурлардан яратилган эмоция бўлиб, салбий ҳодисани, йўқотиш ёки умидсизлик билан боғлиқ вазиятни аниқ акс эттиради.
Депрессия эса касаллик бўлиб, унинг сабаби доимо когнитив бузилишлардан иборат. Депрессиянинг икки тури бор:
- Реактив депрессия, бунда қайғули воқеа содир бўлган бўлса, унга боғлиқ бўлади.
- Эндоген депрессия, бу ички сабаблар билан боғлиқ бўлади. Бундай депрессия ўз-ўзидан, сабабсиз пайдо бўлади.
Қайғу ва депрессия ўртасидаги фарқни тушуниш учун қуйидаги мисолни келтириш мумкин: бир инсон яқин қариндошини йўқотди. Унинг фикрлари: «Мен уни йўқотдим ва биз бир-биримизга берган муҳаббат ва мулоқотни сog’инаман». Бу қайғу. Бу ҳолатни яшаш керак. Депрессия ҳолатида бўлган инсоннинг фикрлари эса шундай бўлади: «Мен энди ҳеч қачон бахтли бўлмайман, чунки у вафот этди! Бу адолатсизлик!». Бу ерда бузилган фикрлаш бор, ўзини аяш ва умидсизлик ҳислари аён бўлади.
Қайғу — бу нейрофизиологик реакция бўлиб, муайян ҳодисалар ёки хотиралар орқали юзага келади. Умумий ўйланганда, агар инсон яқинлари билан узоқ вақт ажрашса ёки оғир касалликка чалинса, қайғурмаслик нормал эмас. Ҳар бир руҳан соғлом инсон бу ҳис-туйғуларни бошдан кечиради. Биз яшайдиган дунё мукаммал эмас, қайғу қилиш — бу нормал ҳолат.
Депрессия билан ҳар қандай инсон касал бўлиши мумкин. Руҳий шифокорлар ҳам депрессиядан ҳимояланмаган. Аммо кўпчилик ўз муаммолари билан курашишга муваффақ бўлган. Бу нафақат кичик муаммолар билан боғлиқ эмас. Ҳатто чуқур депрессия ҳолатида ҳам инсон ўзини ва дунёни ижобий томонга ўзгартириши мумкин.
Когнитив-ҳулқ терапияси (КҲТ) депрессияни даволаш ва қайғуни ёшашда жуда самарали. Дэвид Бернснинг маслаҳатига кўра, зарур бўлса, шифокор томонидан тайинланган дориларни қабул қилиш ва бир вақтнинг ўзида психолог ёки психотерапевт билан ишлаш лозим.
