Сиз бирор нарсани одатга айлантириб олиш жараёнини тушунганмисиз? Нима учун баъзи одамлар эрталаб уйғониши билан югуришга осонгина чиқишади, бошқалар эса уйқудан туришга ҳам қийналади? Бунинг сабаби одатлар "магияси"да, ёки аниқроқ айтганда, ҳаётимизга шунчалик сингиб кетган ички "автопилот"да. Лекин буни автоматлаштириш учун учта асосий босқичдан ўтиш керак бўлади.
1-Қадам: Триггер — “Босиш” тугмаси
Ҳар бир одат триггердан бошланади — бу каби тугма. Бу уйғониш сигнали, қаҳва ҳиди, ёруғлик ёки ҳатто чарчоқ ҳисси бўлиши мумкин. Масалан, ҳар эрталаб соат мелодирасини эшитганда югуришга отлансангиз, миянгиз соат садосини ушбу ҳаракат билан боғлайди. Триггер шундай буйруқ бўлиб, у ҳаракат қилишга ундайди, шундай бўлгач, бу ишни худди автоматик каби бажарасиз.
Триггер, асосан, таниш воқеага жавоб сифатида автоматик реакцияни бошлашга хизмат қилади. "Триггер-ҳаракат" занжири қанча кўп такрорланса, мия уни шунча тезроқ қабул қилади. Натижада, триггер пайдо бўлиши билан ҳаракат қилиш истаги майдонга чиқиб, доимий эслатмаларга ҳожат қолмайди.
2-Қадам: Ҳаракат — янги одатга қадам
Триггер сўнг амалга ошириш вақти келади — одатнинг ўзи. Бошида бу ҳаракатлар қийин ва онгли равишда амалга оширилиши керак бўлади, лекин ҳар бир такрорлаш билан осонлашиб бораверади. Мияда аста-секин тайёр йўл шаклланади: қанча кўп борсангиз, йўл шунча равон бўлади.
Бу ерда мақсад ҳар куни ҳаракат муҳимлигини эслаб туришдир. Агар бирор ҳаракатни одатга айлантирмоқчи бўлсангиз, уни худди таниш йўлни босиб ўтгандек кундалик амалга ошириш керак. Кунлик машқлар билан бу йўл аввалида ёнғоқ йўли бўлган бўлса, катта шоссега айланади ва мия бу йўлдан автоматик тарзда ўтади.
3-Қадам: Мукофот — одатни мустаҳкамлайдиган сабаб
Ҳаракат бажарилгандан кейин мукофот келади — бу лаҳза, мия учун қайта-қайта шу жараённи босиб ўтишга арзийдиган лаҳзадир. Мукофот жисмоний бўлиши мумкин, масалан, машқдан сўнг кучлилик ҳиси, ёки ҳиссий қониқиш, мисол учун, топшириқ бажарилганидан ҳузур ҳиси. Мукофот туфайли мия "агар ҳаракатни бажарсам, натижа ёқимли бўлади" деган ўйни шакллантиради ва одат янада мустаҳкамланади.
Одат автопилотда
Триггер, ҳаракат ва мукофотдан ўтгач, одат замк бир цикл ҳосил қилиб, автоматик ҳаракатга айланади. Энди ҳар куни эрталаб, автопилот сизни югуриш ёки медитация қилишга бошлайди — энди ўзингизни мажбурлашга ҳожат йўқ. Сизнинг ички автопилотингиз, одатларга эргашишни осонлаштиради, ва ҳатто сиз буни сезмаслигингиз мумкин.
1-Қадам: Триггер — “Босиш” тугмаси
Ҳар бир одат триггердан бошланади — бу каби тугма. Бу уйғониш сигнали, қаҳва ҳиди, ёруғлик ёки ҳатто чарчоқ ҳисси бўлиши мумкин. Масалан, ҳар эрталаб соат мелодирасини эшитганда югуришга отлансангиз, миянгиз соат садосини ушбу ҳаракат билан боғлайди. Триггер шундай буйруқ бўлиб, у ҳаракат қилишга ундайди, шундай бўлгач, бу ишни худди автоматик каби бажарасиз.
Триггер, асосан, таниш воқеага жавоб сифатида автоматик реакцияни бошлашга хизмат қилади. "Триггер-ҳаракат" занжири қанча кўп такрорланса, мия уни шунча тезроқ қабул қилади. Натижада, триггер пайдо бўлиши билан ҳаракат қилиш истаги майдонга чиқиб, доимий эслатмаларга ҳожат қолмайди.
2-Қадам: Ҳаракат — янги одатга қадам
Триггер сўнг амалга ошириш вақти келади — одатнинг ўзи. Бошида бу ҳаракатлар қийин ва онгли равишда амалга оширилиши керак бўлади, лекин ҳар бир такрорлаш билан осонлашиб бораверади. Мияда аста-секин тайёр йўл шаклланади: қанча кўп борсангиз, йўл шунча равон бўлади.
Бу ерда мақсад ҳар куни ҳаракат муҳимлигини эслаб туришдир. Агар бирор ҳаракатни одатга айлантирмоқчи бўлсангиз, уни худди таниш йўлни босиб ўтгандек кундалик амалга ошириш керак. Кунлик машқлар билан бу йўл аввалида ёнғоқ йўли бўлган бўлса, катта шоссега айланади ва мия бу йўлдан автоматик тарзда ўтади.
3-Қадам: Мукофот — одатни мустаҳкамлайдиган сабаб
Ҳаракат бажарилгандан кейин мукофот келади — бу лаҳза, мия учун қайта-қайта шу жараённи босиб ўтишга арзийдиган лаҳзадир. Мукофот жисмоний бўлиши мумкин, масалан, машқдан сўнг кучлилик ҳиси, ёки ҳиссий қониқиш, мисол учун, топшириқ бажарилганидан ҳузур ҳиси. Мукофот туфайли мия "агар ҳаракатни бажарсам, натижа ёқимли бўлади" деган ўйни шакллантиради ва одат янада мустаҳкамланади.
Одат автопилотдаТриггер, ҳаракат ва мукофотдан ўтгач, одат замк бир цикл ҳосил қилиб, автоматик ҳаракатга айланади. Энди ҳар куни эрталаб, автопилот сизни югуриш ёки медитация қилишга бошлайди — энди ўзингизни мажбурлашга ҳожат йўқ. Сизнинг ички автопилотингиз, одатларга эргашишни осонлаштиради, ва ҳатто сиз буни сезмаслигингиз мумкин.