Ассалому алайкум! Бугун биз ўлим қўрқуви ҳақида гаплашамиз. Мен сизлар билан ўз мижозимнинг реал тарихини ўртоқлашмоқчиман, бу ҳис-туюғу ҳаётда қандай намоён бўлиши мумкинлигини тасвирлаш учун. Бу фақатгина бир мисол. Ўлим қўрқуви албатта, айнан ўлим қўрқуви бўлиши шарт эмас, бу бошқа нарса бўлиши мумкин...
Дарҳол айтиб ўтишни истардимки, мен бу тарихни чоп этишга рухсат олганман. Ҳамма қаҳрамонлар номлари ўзгартирилган, лекин баъзи тафсилотлар ўзгаришсиз қолдирилган.
Қандай қилиб ўлим қўрқувидан халос бўлиш мумкин?
Мени Талия исмли мижоз қиз излаб келди. У ўлим қўрқувидан халос бўлишга ёрдам беришимни сўради. Талия бу қўрқув қаердан келиб чиққанини, унинг мақсади нима эканлигини ва қандай қилиб бу билан курашишни тушунмоқчи эди.
Ўлим қўрқуви нима?
Ўлим қўрқуви — бу фақат ўлимнинг ўзига нисбатан қўрқув эмас, балки унинг сабаб бўлиши мумкин бўлган оғриқдан, ҳаётда ниманидир бажаришга улгурмаслик қўрқувидан ва ўз яқинлари учун ташвишланишдан иборат қўрқув бўлиши мумкин.
Мен сизни деярли ўзгармаган шаклдаги диалог билан таништираман:
Диалог
Данила Толмачев:
— Балки, бу ўз ўлимингиз қўрқуви эмас, балки бошқа бировнинг ўлими туфайли келадиган оғриқ қўрқуви?
— Балки мен хато қилмоқдаман. Келинг, шошилмасдан буни муҳокама қилайлик.
Талия:
— Ҳа, албатта, яқинларимнинг ҳаёти учун қўрқув ҳам бор.
— Лекин, кўпинча, шундай вазиятлар билан дуч келганда, мен ўз ўлимим ҳақида ўйлай бошлайман. Шундай дамларда мен ҳаддан ташқари қўрқувни ҳис қиламан.
— Кейин эса, барча нарсалар бемаънидай, ҳамма нарса тугашини, ҳамма ўлади, шундай экан, нега умуман бу ердаман ва нима учун нимадыр қилиш керак?
Данила Толмачев:
— Ҳозирроқ, ўзингизга шундай савол беринг: бошқа бировнинг ўлими сизнинг турли ҳисларингизни уйғотиши мумкин. Масалан, улар ҳаётдан кетса, биз билан нима бўлади? Биз уларсиз қандай яшаймиз? Ёки бу бошқа бир қўрқувми?
Талия:
— Мен нима қиламан?
Нима учун мен ўзимга ҳаёт ҳақида савол бермайман? Мен уни қандай қилишни биламан. Лекин мен муваффақиятли бўла оламанми? Бажара оламанми?
Кўпинча мен бундай вазиятларда ўзимни босиб оламан, лекин соғлиғимга боғлиқ баъзи масалалар борки, улар менга қийинчилик келтириши мумкин.
Қўрқувнинг сабаби
Бу дастлабки жараёнлар эди. Матнли маслаҳат билан ишлаш бир оз қийинроқ эди. Бироқ, биз қуйидаги хулосага келдик:
Данила Толмачев:
— Нима учун бу ҳақида ўйладингиз? Бу фикрлар сизга қандай фойда келтиради?
Талия:
— Бу менинг ўзимни мустақилликка текширишим. Ёшликда мен жуда катта орзуларга эга эдим ва ҳеч кимга боғлиқ бўлмасликни орзу қилардим. Мен ҳамма нарсага ўзим эришишга ўрганиб қолганман. Бироқ, вақт ўтиши билан барчаси ўзгарди. Мен турмушга чиқдим, бола кўрдим, соғлиғим заифлашди. Энди мен қудратли ва мустақилман деб айта олмайман.
Данила Толмачев:
— Балки сабаб шуки, сиз мустақилликни амалга оширишга улгурмадингиз?
Талия:
— Мен бунга ҳеч қачон ўйлаб кўрмаганман... Балки, доимо бировга ёки бир нарсага боғлиқ бўлишдан қўрқардим.
Қўрқувнинг натижалари
Талия қўрқуви ўрганиш жараёнида енгиллик ҳис қилди. Биз келиб чиққан қўрқувни фаолликка айлантирдик, бу унинг ҳаётининг бошқа жиҳатларини ҳам яхшилади.
Шундай қилиб, биз Талиянинг ҳикояси орқали ўлим қўрқуви қандай пайдо бўлиши ва уни қандай енгиб ўтиш мумкинлигини тушунишга ҳаракат қилдик.
Дарҳол айтиб ўтишни истардимки, мен бу тарихни чоп этишга рухсат олганман. Ҳамма қаҳрамонлар номлари ўзгартирилган, лекин баъзи тафсилотлар ўзгаришсиз қолдирилган.
Қандай қилиб ўлим қўрқувидан халос бўлиш мумкин?
Мени Талия исмли мижоз қиз излаб келди. У ўлим қўрқувидан халос бўлишга ёрдам беришимни сўради. Талия бу қўрқув қаердан келиб чиққанини, унинг мақсади нима эканлигини ва қандай қилиб бу билан курашишни тушунмоқчи эди.
Ўлим қўрқуви нима?
Ўлим қўрқуви — бу фақат ўлимнинг ўзига нисбатан қўрқув эмас, балки унинг сабаб бўлиши мумкин бўлган оғриқдан, ҳаётда ниманидир бажаришга улгурмаслик қўрқувидан ва ўз яқинлари учун ташвишланишдан иборат қўрқув бўлиши мумкин.
Мен сизни деярли ўзгармаган шаклдаги диалог билан таништираман:
Диалог
Данила Толмачев:
— Балки, бу ўз ўлимингиз қўрқуви эмас, балки бошқа бировнинг ўлими туфайли келадиган оғриқ қўрқуви?
— Балки мен хато қилмоқдаман. Келинг, шошилмасдан буни муҳокама қилайлик.
Талия:
— Ҳа, албатта, яқинларимнинг ҳаёти учун қўрқув ҳам бор.
— Лекин, кўпинча, шундай вазиятлар билан дуч келганда, мен ўз ўлимим ҳақида ўйлай бошлайман. Шундай дамларда мен ҳаддан ташқари қўрқувни ҳис қиламан.
— Кейин эса, барча нарсалар бемаънидай, ҳамма нарса тугашини, ҳамма ўлади, шундай экан, нега умуман бу ердаман ва нима учун нимадыр қилиш керак?
Данила Толмачев:
— Ҳозирроқ, ўзингизга шундай савол беринг: бошқа бировнинг ўлими сизнинг турли ҳисларингизни уйғотиши мумкин. Масалан, улар ҳаётдан кетса, биз билан нима бўлади? Биз уларсиз қандай яшаймиз? Ёки бу бошқа бир қўрқувми?
Талия:
— Мен нима қиламан?
Нима учун мен ўзимга ҳаёт ҳақида савол бермайман? Мен уни қандай қилишни биламан. Лекин мен муваффақиятли бўла оламанми? Бажара оламанми?
Кўпинча мен бундай вазиятларда ўзимни босиб оламан, лекин соғлиғимга боғлиқ баъзи масалалар борки, улар менга қийинчилик келтириши мумкин.
Қўрқувнинг сабаби
Бу дастлабки жараёнлар эди. Матнли маслаҳат билан ишлаш бир оз қийинроқ эди. Бироқ, биз қуйидаги хулосага келдик:
Данила Толмачев:
— Нима учун бу ҳақида ўйладингиз? Бу фикрлар сизга қандай фойда келтиради?
Талия:
— Бу менинг ўзимни мустақилликка текширишим. Ёшликда мен жуда катта орзуларга эга эдим ва ҳеч кимга боғлиқ бўлмасликни орзу қилардим. Мен ҳамма нарсага ўзим эришишга ўрганиб қолганман. Бироқ, вақт ўтиши билан барчаси ўзгарди. Мен турмушга чиқдим, бола кўрдим, соғлиғим заифлашди. Энди мен қудратли ва мустақилман деб айта олмайман.
Данила Толмачев:
— Балки сабаб шуки, сиз мустақилликни амалга оширишга улгурмадингиз?
Талия:
— Мен бунга ҳеч қачон ўйлаб кўрмаганман... Балки, доимо бировга ёки бир нарсага боғлиқ бўлишдан қўрқардим.
Қўрқувнинг натижалари
Талия қўрқуви ўрганиш жараёнида енгиллик ҳис қилди. Биз келиб чиққан қўрқувни фаолликка айлантирдик, бу унинг ҳаётининг бошқа жиҳатларини ҳам яхшилади.
Шундай қилиб, биз Талиянинг ҳикояси орқали ўлим қўрқуви қандай пайдо бўлиши ва уни қандай енгиб ўтиш мумкинлигини тушунишга ҳаракат қилдик.