«Манавий ва жисмоний жиҳатдан заифман. Янгича ғоялар бор, аммо уларни амалга оширишга кучим йўқ. Энегия йўқлиги сабабли хоҳиш ҳам йўқ. Куч пайдо бўлишига умид қилмоқдаман.»
«Ўзимни ва ишимни "судраб олиб кетмоқдаман". Ҳеч қандай таътил менга ёрдам бермайди. Ишлашга ҳам, яшашга ҳам куч йўқ. Ҳеч нарсани истамайман. Севимли хобби ҳам менга қувонч бермай қўйди. Ҳаммаси аввалгидек кўринади, аммо ичимда ҳеч қандай ҳаёт аломати йўқдек.»
«Чарчоқ, асабийлашиш ҳисси кучайди. Ишга нафрат пайдо бўлди, тинимсиз чарчоқ. Ҳатто дам олиш кунларидан кейин ҳам ўзимни чарчаган ҳис қиламан. Қаҳва ҳам ёрдам бермай қўйди. Ҳар доим ширинликлар еяпман, чунки бу менга озгина куч беради. Ҳамкасбларим менинг асабийлигимни пайқашди.»
«Ишни "чала-чулпа" қилиб бажаряпман, ташаббус кўрсатмаяпман, бу менга хос эмас. Оддийда ҳаммаси аъло даражада бўлиши учун ҳаракат қиламан, аммо бу ерда ундай эмас. Ўзимни ишдан бўшатишни хоҳлаётганимни пайқадим.»
Бу воқеалар - ялтираш билан тўқнаш келган одамларнинг ҳаётий ҳикоялари.
Ялтираш ҳолатини қандай аниқлаш мумкин?
Доимий чарчоқ.
Ортган чарчоқ ҳисси.
Асабийлик.
Имунитетнинг тушиши, одам кўпроқ мавсумий шамоллашлар билан тўқнашади.
Аввал қувонч берган ишларга хоҳиш йўқолиши.
Ўзини "суюлган лимон" каби ҳис қилиш.
Диққат ва хотира билан боғлиқ муаммолар.
Жавобгарликни олишни хоҳламаслик.
Кундалик ишларда хатоларнинг кўпайиши.
Калтираш - замонавий жамиятнинг жиддий муаммосидир. Бу оддий чарчоқ эмас, балки инсон ҳаётининг барча жиҳатларига таъсир қиладиган ҳолат.
Унга ўзингиз мустақил равишда курашиш мумкинми? Агар ялтираш аломатлари яқинда пайдо бўлган бўлса, иш ва дам олиш ўртасидаги мувозанатни сақлаш бўйича қуйидаги оддий тавсиялар ёрдам бериши мумкин.
Асосий эҳтиёжларга ғамхўрлик қилиш. Тўлиқ овқатланиш, уйқу, очиқ ҳавода сайрлар ва жисмоний фаолият. Бу рўйхат банал кўринишда бўлиши мумкин, лекин у хавфсизликни сақлаш учун жуда муҳим. Асосий эҳтиёжлар қондирилмас экан, инсон бошқа муаммоларга эътибор қаратолмайди.
Иш юкини чеклаш ва шахсий ҳаёт билан ишни ажратиш. Ялтираш даврида иккинчи даражали вазифалардан воз кечиб, фақат энг муҳимларини қолдириш муҳим. Ишни бу даврда "ишда" қолдириш керак. Уй - дам олиш ва шахсий қизиқишлар жойи бўлиши керак.
Маълумотларнинг гигиенаси. "Маълумотларнинг шовқини" асабни жуда чарчатади. Узлуксиз хабарлар ва ижтимоий тармоқлардаги постлар вақт ва энергияни йўқотади, "дунё хавфли", "биз даҳшатли вақтда яшаяпмиз" ҳиссини кучайтиради ва салбий ҳиссиётларни келтириб чиқаради. Маълумотлардан вақтинча воз кечиш эмоционал ҳолатга фойдали бўлади.
Атрофдагиларнинг қўллаб-қувватлаши. Қийин даврларда яқинларимиз қўллаб-қувватлашига муҳтож бўламиз. Ёқимли суҳбатлар ҳиссиётларни баҳам кўришга, хавотирни камайтиришга ва асабийликни пасайтиришга ёрдам беради.
Агар барча уринишларга қарамай ҳолат яхшиланмаса, психиатр ёки психотерапевтга мурожаат қилиш керак. Ялтирашнинг аломатлари депрессия белгиларга ўхшаш бўлиши мумкин. Шунинг учун вазиятни эътиборсиз қолдирмаслик ва ўзингизга ғамхўр бўлиш муҳим.
«Ўзимни ва ишимни "судраб олиб кетмоқдаман". Ҳеч қандай таътил менга ёрдам бермайди. Ишлашга ҳам, яшашга ҳам куч йўқ. Ҳеч нарсани истамайман. Севимли хобби ҳам менга қувонч бермай қўйди. Ҳаммаси аввалгидек кўринади, аммо ичимда ҳеч қандай ҳаёт аломати йўқдек.»
«Чарчоқ, асабийлашиш ҳисси кучайди. Ишга нафрат пайдо бўлди, тинимсиз чарчоқ. Ҳатто дам олиш кунларидан кейин ҳам ўзимни чарчаган ҳис қиламан. Қаҳва ҳам ёрдам бермай қўйди. Ҳар доим ширинликлар еяпман, чунки бу менга озгина куч беради. Ҳамкасбларим менинг асабийлигимни пайқашди.»
«Ишни "чала-чулпа" қилиб бажаряпман, ташаббус кўрсатмаяпман, бу менга хос эмас. Оддийда ҳаммаси аъло даражада бўлиши учун ҳаракат қиламан, аммо бу ерда ундай эмас. Ўзимни ишдан бўшатишни хоҳлаётганимни пайқадим.»
Бу воқеалар - ялтираш билан тўқнаш келган одамларнинг ҳаётий ҳикоялари.
Ялтираш ҳолатини қандай аниқлаш мумкин?
Доимий чарчоқ. Ортган чарчоқ ҳисси. Асабийлик. Имунитетнинг тушиши, одам кўпроқ мавсумий шамоллашлар билан тўқнашади. Аввал қувонч берган ишларга хоҳиш йўқолиши. Ўзини "суюлган лимон" каби ҳис қилиш. Диққат ва хотира билан боғлиқ муаммолар. Жавобгарликни олишни хоҳламаслик. Кундалик ишларда хатоларнинг кўпайиши.Калтираш - замонавий жамиятнинг жиддий муаммосидир. Бу оддий чарчоқ эмас, балки инсон ҳаётининг барча жиҳатларига таъсир қиладиган ҳолат.
Унга ўзингиз мустақил равишда курашиш мумкинми? Агар ялтираш аломатлари яқинда пайдо бўлган бўлса, иш ва дам олиш ўртасидаги мувозанатни сақлаш бўйича қуйидаги оддий тавсиялар ёрдам бериши мумкин.
Асосий эҳтиёжларга ғамхўрлик қилиш. Тўлиқ овқатланиш, уйқу, очиқ ҳавода сайрлар ва жисмоний фаолият. Бу рўйхат банал кўринишда бўлиши мумкин, лекин у хавфсизликни сақлаш учун жуда муҳим. Асосий эҳтиёжлар қондирилмас экан, инсон бошқа муаммоларга эътибор қаратолмайди. Иш юкини чеклаш ва шахсий ҳаёт билан ишни ажратиш. Ялтираш даврида иккинчи даражали вазифалардан воз кечиб, фақат энг муҳимларини қолдириш муҳим. Ишни бу даврда "ишда" қолдириш керак. Уй - дам олиш ва шахсий қизиқишлар жойи бўлиши керак. Маълумотларнинг гигиенаси. "Маълумотларнинг шовқини" асабни жуда чарчатади. Узлуксиз хабарлар ва ижтимоий тармоқлардаги постлар вақт ва энергияни йўқотади, "дунё хавфли", "биз даҳшатли вақтда яшаяпмиз" ҳиссини кучайтиради ва салбий ҳиссиётларни келтириб чиқаради. Маълумотлардан вақтинча воз кечиш эмоционал ҳолатга фойдали бўлади. Атрофдагиларнинг қўллаб-қувватлаши. Қийин даврларда яқинларимиз қўллаб-қувватлашига муҳтож бўламиз. Ёқимли суҳбатлар ҳиссиётларни баҳам кўришга, хавотирни камайтиришга ва асабийликни пасайтиришга ёрдам беради.Агар барча уринишларга қарамай ҳолат яхшиланмаса, психиатр ёки психотерапевтга мурожаат қилиш керак. Ялтирашнинг аломатлари депрессия белгиларга ўхшаш бўлиши мумкин. Шунинг учун вазиятни эътиборсиз қолдирмаслик ва ўзингизга ғамхўр бўлиш муҳим.
