Кечикишлар: тақдир ҳазили ёки яширин пассив агрессия? Ҳақиқатни билиб оламиз!

Сиз кечикишга одатланганмисиз ёки бошқаларнинг кечикишидан азият чекасизми? Бу фақат ёмон одат деб ўйлайсизми? Асосида чиндан ҳам жиддий психологик сабаблар яширин бўлиши мумкин! Қўрқув, норозилик ёки паст бўлган ўз-ўзини баҳолаш даражаси – тез-тез кечикишларнинг асосида турган нарсалар айнан шу! Бу қандай рўй бераётганини, бу ҳолатда ҳар икки тараф – кечикаётган шахс ва кутаётган шахс – ўзини қандай ҳис қилишини, ҳамда «кутиш режимида» яшашдан қутулиш йўлларини кўриб чиқамиз.

Кечикишлар: тақдир ҳазили ёки яширин пассив агрессия? Ҳақиқатни билиб оламиз

Психика нуқтаи назаридан кечикишларнинг сабаблари​

1. Қўрқув ва прокрастинация: Ташвишга мойил одам ишларини кечиктириши мумкин, айниқса, нороҳатлик туғдирадиган ёки ноқулай ҳолатлар олдида бўлса. Прокрастинация орқали у стрессни енгиллаштиришга уринади.
   
   Мисол: Иван ҳар доим иш йиғилишларига кечикиб боради, чунки бундай вазиятлар унинг шубҳаларини кучайтиради ва раҳбарнинг баҳолашидан қўрқади. У турли баҳоналар билан ишга кеч чиқади ёки учрашув учун зарур ҳужжатларни қидира бошлайди.
2. Ўзини паст баҳолаш: Паст ўз-ўзини баҳолашга эга одамлар ўзларини ташкиллаштиришда қийналадилар, улар ўз қобилиятларига ишонмайдилар ва ишларини ўз вақтида тугатишга ишончсизлик билан ёндашадилар.
   
   Мисол: Мария дўстлари билан учрашувларга мунтазам кечикиб келади, чунки унинг келишига қиммат берилмаслигини ва унинг бор-йўқлиги аҳамиятсиз деб ўйлайди.
3. Пассив агрессия ва норозилик: Айримлар учун кечикиш яширин норозиликни ифода этиш ёки қаршилик кўрсатиш йўлидир. Бу вазиятга нисбатан норозиликни билдирадиган пассив агрессия шакли бўлиши мумкин.
   
   Мисол: Анна оилавий кечки овқатларга кечикиб келади, чунки унинг фикрлари оилада кўпинча эътиборсиз қолдирилади. Бу ҳақда очиқ гапирмаса-да, кечикиш орқали ўзининг норозилигини билдиради.

Кечикаётган ва кутаётган шахсларнинг эмоциялари​

• Кечикиб келаётган шахс: У ўзини айбдор ёки ташвишли ҳис қилиши мумкин. Агар бу протест билан боғлиқ бўлса, унинг кечикиши вазиятни назорат қилаётганини сезади, бироқ узоқ муддатда бу унинг ички зиддиятларини кучайтиради.
• Кутаётган шахс: У ўзини хафа бўлган, ҳурматсиз қилинган ёки қимматсиз ҳис қилиши мумкин, айниқса, кечикишлар мунтазам бўлса. Бу кутувчи учун жуда ноқулайлик ва арзимаслик ҳиссини туғдиради.

Практик маслаҳатлар​

Кечикишга мойил одам учун:​

1. Сабабларини таҳлил қилинг: Нима учун кечикишингизни англашга ҳаракат қилинг. Бу ички зиддиятлар билан боғлиқ бўлса, психологга мурожаат қилиш самарали бўлиши мумкин.
2. Ҳаракат режасини ишлаб чиқинг: Кунни режалаштириш, эслатмалардан фойдаланиш ёки олдиндан тайёрланган йўлларни ўйлаб чиқиш самаралидир.
3. Ўзингизнинг вақтингизни қадрлилигини ҳис қилинг: Бошқаларнинг вақтларини қадрлаш, келгусида кечикмасликка ёрдам беради. Ҳар ҳафта бир марта учрашувга ўз вақтида келишга ҳаракат қилинг.

Кутаётган одам учун:​

1. Эмоцияларни очиқ баён этинг: «Сенинг кечикишинг мен учун ёқимсиз ва ўзимни қимматсиз ҳис қиляпман», деб кутувчи ҳисларини билдириши мумкин.
2. Чегараларни белгилаш: Кутувчи шахс қай даражада кутишга тайёр эканлигини ва кечикишнинг оқибатларини белгилаши мумкин.
3. Сабабларга сабрли ва тушунишли бўлинг: Кечикиш сабабларини тушуниш уларга нисбатан янада енгил ва мулойим муносабатда бўлишга ёрдам беради.

Мисолда таҳлил​

Сергей доимий равишда оилавий тадбирларга кечикиб келади ва унинг рафиқаси Катя бу ҳолатдан асабийлашиб, унинг вақти қадрланмаётганини ҳис қилади. У Сергей билан бу муаммони муҳокама қилади ва узоқ муҳокама ўрнига кечикишнинг сабабларини тушунишга ҳаракат қилади.

Хитойликлик йўли: Кечикишга мойил кишига 30 дақиқа эрта келишни белгилаб, у ҳам кутувчи шахс бўлиб қолиши мумкин. Шунда у «кутишнинг барча "муаммолари"ни бошидан кечиради ва муносабатида ўзгариш қилиш эҳтимоли пайдо бўлади.

Кечикишлар фақатгина оддий кўриниш эмас, балки ички ва ташқи муносабатларни ўрганишга ҳам ишора.