Психологлар билан маслаҳатлашувларда кўпинча мижозлар ўз хатоларидан қўрқишлари ҳақида гапиришади. Келинг, хатолардан қўрқиш нима эканлиги, унинг пайдо бўлиш сабаблари ва у бизга қандай таъсир қилишини биргаликда ўрганамиз.
Балки болалигимизда биздан катталар — ота-оналар, ўқитувчилар, бобо-бувилар ёки бошқа яқинларимиз — ўз хоҳишларига кўра ҳаракат қилишни талаб қилган бўлишлари мумкин. Агар биз бу талабларга мос келмаган бўлсак, танқид қилинганмиз ёки жазоланганмиз. Бундай ҳолларда биз ўзимизни айбдор, қорқувчан ва ноқулай ҳис қилганмиз. Бу ҳис-туйғулар бизга шундай ўйларни келтириб чиқариши мумкинки, “мен хатога йўл қўйдим ва буни қайтадан қилмайман.”
Бундан ташқари, биз ўзимизни айблаган одамларга аччиқланишимиз, урушиб қолишимиз ва бошқа турли оғир ҳис-туйғуларни бошдан кечиришимиз мумкин эди. У пайтларда бизга шунчалик қийин бўлиши мумкинки, биз ўзимизни йўқотиб қўйишни, яширинчликка кириб, бошқа бундай оғир ҳисларни сезмасликни истаганмиз.
Назоратга ҳаддан ташқари урғу бериш
Хатолардан қўрқиш бизга ҳис-туйғуларни назорат қилиш орқали ўзимизни ҳимоя қилиш истагини келтириб чиқаради. Биз хатоларни такрорламаслик учун ўз ҳаракатларимизни қаттиқ назорат қилишга ҳаракат қиламиз. Лекин шунга қарамай, вақт-вақти билан бизга ёқмайдиган хатолар содир бўлади.
Қўрқувнинг иллюзияси ва ҳақиқат
Аслида, биз хатолардан қочишга ҳаракат қиламиз ва ўз ҳаракатларимиз ва ҳис-туйғуларимизни қаттиқ назорат қилишга ҳаракат қиламиз. Аммо ҳақиқат шундан иборатки, биз барча нарсани назорат қилиб бўлмайдиган мураккаб дунёда яшаймиз. Ҳатто барча ишларни тўғри қилишга қанчалик интилишимиздан қатъий назар, бошқаларнинг реакциялари биз кутганимиздек бўлмаслиги мумкин.
Идеалликни қабул қилишни ўрганиш
Ҳаётимиз давомида хатоларга йўл қўйишимиз мумкинлигини ва идеал бўлишга ҳаракат қилишнинг керак эмаслигини қабул қилиш муҳим. Ҳар бир хатони ўзимиз учун сабоқ сифатида қабул қилиш, ўзимизга нисбатан меҳрибон бўлиш ва хатоларга йўл қўйишни нормал ҳолат сифатида кўриш керак. Бу орқали биз ўзимизни енгил ҳис қилишимиз, ҳаётдан завқ олишни ўрганишимиз ва хатолардан қўрқишга йўл қўймаслигимиз мумкин.
Шундай қилиб, хатолар бизнинг инсон сифатидаги тажрибамизнинг ажралмас қисми эканлигини тушуниш орқали ҳаётимизда кучли ва тўлақонли қадамлар ташлашимиз мумкин.
Балки болалигимизда биздан катталар — ота-оналар, ўқитувчилар, бобо-бувилар ёки бошқа яқинларимиз — ўз хоҳишларига кўра ҳаракат қилишни талаб қилган бўлишлари мумкин. Агар биз бу талабларга мос келмаган бўлсак, танқид қилинганмиз ёки жазоланганмиз. Бундай ҳолларда биз ўзимизни айбдор, қорқувчан ва ноқулай ҳис қилганмиз. Бу ҳис-туйғулар бизга шундай ўйларни келтириб чиқариши мумкинки, “мен хатога йўл қўйдим ва буни қайтадан қилмайман.”
Бундан ташқари, биз ўзимизни айблаган одамларга аччиқланишимиз, урушиб қолишимиз ва бошқа турли оғир ҳис-туйғуларни бошдан кечиришимиз мумкин эди. У пайтларда бизга шунчалик қийин бўлиши мумкинки, биз ўзимизни йўқотиб қўйишни, яширинчликка кириб, бошқа бундай оғир ҳисларни сезмасликни истаганмиз.
Назоратга ҳаддан ташқари урғу бериш
Хатолардан қўрқиш бизга ҳис-туйғуларни назорат қилиш орқали ўзимизни ҳимоя қилиш истагини келтириб чиқаради. Биз хатоларни такрорламаслик учун ўз ҳаракатларимизни қаттиқ назорат қилишга ҳаракат қиламиз. Лекин шунга қарамай, вақт-вақти билан бизга ёқмайдиган хатолар содир бўлади.
Қўрқувнинг иллюзияси ва ҳақиқат
Аслида, биз хатолардан қочишга ҳаракат қиламиз ва ўз ҳаракатларимиз ва ҳис-туйғуларимизни қаттиқ назорат қилишга ҳаракат қиламиз. Аммо ҳақиқат шундан иборатки, биз барча нарсани назорат қилиб бўлмайдиган мураккаб дунёда яшаймиз. Ҳатто барча ишларни тўғри қилишга қанчалик интилишимиздан қатъий назар, бошқаларнинг реакциялари биз кутганимиздек бўлмаслиги мумкин.
Идеалликни қабул қилишни ўрганиш
Ҳаётимиз давомида хатоларга йўл қўйишимиз мумкинлигини ва идеал бўлишга ҳаракат қилишнинг керак эмаслигини қабул қилиш муҳим. Ҳар бир хатони ўзимиз учун сабоқ сифатида қабул қилиш, ўзимизга нисбатан меҳрибон бўлиш ва хатоларга йўл қўйишни нормал ҳолат сифатида кўриш керак. Бу орқали биз ўзимизни енгил ҳис қилишимиз, ҳаётдан завқ олишни ўрганишимиз ва хатолардан қўрқишга йўл қўймаслигимиз мумкин.
Шундай қилиб, хатолар бизнинг инсон сифатидаги тажрибамизнинг ажралмас қисми эканлигини тушуниш орқали ҳаётимизда кучли ва тўлақонли қадамлар ташлашимиз мумкин.