Кузда кайфият пасайиши: бу нормал ва қандай қилиб ундан қутулиш мумкин

Куз фасли — илиқ адёллар, хушбўй чой ва оёқ остида шитарлайдиган барглар вақти. Аммо кўп одамлар учун кузнинг келишидан нафақат табиатнинг гўзаллиги, балки куч ва кайфиятнинг пасайиши ҳам келади. Сизга бу ҳолат танишми? Ушбу ҳолат кўпинча кузги кайфият пасайиши деб аталади. Аммо бу аслида нима? Ва нима учун кузги кайфиятнинг пасайиши мутлақо нормал ҳолат ҳисобланади?

Бугун бу ҳақда мен — 7 йиллик тажрибага эга КПТ (когнитив хулқ-атвор терапияси) психологи — сўзлаб бераман.

Нега кузги кайфият пасайиши юзага келади?​

Куз фаслида кайфиятнинг пасайиши организмнинг атроф-муҳитдаги ўзгаришларга бўлган табиий реакцияси ҳисобланади. Биринчи навбатда, об-ҳаво ўзгариши, қуёш нури камайиши ва кунлар қисқариши сабаб бўлади. Физиология нуқтаи назаридан, буларнинг барчаси бизнинг биологик ритмларимиз ва гормонларимизга таъсир қилади.

Қуёш нури етишмаслиги ва серотонин даражасининг пасайиши. Қуёш нури яхши кайфият калити ҳисобланади. Кунлар қисқарганда, бизнинг организмимиз серотонин — бахт гормони —ни камроқ ишлаб чиқара бошлайди. Серотонин етишмаслиги депрессив кайфиятга, сустлик ва мотивациянинг йўқолишига олиб келиши мумкин.

Мелатонин даражасининг ўзгариши. Кузда организм мелатонин — уйқуни тартибга солувчи гормон —ни кўпроқ ишлаб чиқара бошлайди. Натижада, кўплар доимий уйқучанлик ва чарчоқни ҳис қила бошлайдилар.

Иқлим ўзгаришига мослашиш. Ҳароратнинг ўзгариши ва об-ҳаво шароитлари бизнинг жисмоний ва ҳиссий ҳолатимизга ҳам таъсир қилади. Организмга бу ўзгаришларга мослашиш учун вақт керак бўлади ва бу жараёнда сиз энергиянинг пасайишини ҳис қилишингиз мумкин.

Кузги кайфият пасайиши ва депрессия: фарқи нимада?​

Муҳим эслатма: кузги кайфият пасайиши клиник депрессия эмас. Кузда кайфиятнинг пасайиши ўзини енгил апатия, ишчанликнинг пасайиши ёки ҳатто бироз хафалик сифатида кўрсатиши мумкин. Аммо депрессиядан фарқли ўлароқ, бу ҳаётга бўлган қизиқишни тўлиқ йўқотишга олиб келмайди ва кундалик вазифаларни бажаришга халақит қилмайди.

Агар сиз ўзингизни доимий тушкунлик, уйқусизлик, иштаханинг йўқолиши ёки ўз жонига қасд қилиш фикрлари билан қийналаётган бўлсангиз, ташхис қўйиш учун психолог ёки психотерапевтга (ва яхшиси, психиатрга) мурожаат қилишингиз керак.

Ҳозир ҳолатингизни яхшилаш учун нима қилишингиз мумкин?​

Кузги кайфият пасайиши мавсумий ўзгаришларга нисбатан нормал реакциядир. Аммо агар сиз ўзингизни яхшилашни ва кайфиятингизнинг янада ёмонлашишини олдини олишни истасангиз, қуйидаги оддий қадамларни қўйишингиз мумкин:

1. Нурга чиқинг. Ҳаттоки булутли кунларда ҳам қуёш нурлари булутлардан ўтади. Ҳар куни ҳеч бўлмаганда 20 дақиқа ташқарида ўтказишга ҳаракат қилинг.
2. Ҳаракат қилинг. Жисмоний фаолият эндорфинлар, бахт гормонлари, ишлаб чиқаришни рағбатлантиради. Сизга ёқадиган ҳаракат турини топинг.
3. Ҳушёрликни амалга қўлланг. Медитация, нафас олиш машқлари ёки кун давомида оддий ҳушёрлик паузалари ўзингизни янада барқарор ҳис қилишга ёрдам беради.
4. Ёрдам сўрашдан қўрқманг. Ҳозирги кунда психолог — бу ҳашамат эмас, балки психик саломатликни сақлаш ва мустаҳкамлашни истаганлар учун муҳим ресурсдир.

Психолог кузги кайфият пасайишини енгишда қандай ёрдам беради?​

Психолог ёрдам беради:

• Кайфият тушишининг сабабларини тушуниш.
• Ўзингизни қўллаб-қувватлаш учун манбаларни топиш.
• Янги одатлар ва маросимларни шакллантиришда ёрдам беради.

Психотерапия, хусусан, когнитив хулқ-атвор терапияси (КХТ), кузги кайфият пасайиши ёки ёмон кайфиятга қарши курашда кучли воситадир.

Агар кузги кайфият пасайиши ҳаётингиздан завқ олишга тўсқинлик қилаётган бўлса, мен сизга ёрдам беришга тайёрман!