Мана болалар билан мулоқот қилишда хотиржамликни сақлаш бўйича фойдали малумотлар

Кўп учрайдиган муаммо:​

Бола қулоқ солмайди ва инжиқлик қилади, ва ота-она қандай мулоқот қилишни билмайди.

Бу бола учун қандай туюлади:​

Тасаввур қилинг, сиз тўсатдан вақтни тушунишни тўхтатдингиз, ҳис-туйғуларингизни ифода этолмайсиз ёки эҳтиёжларингизни қондира олмайсиз ва ҳаётингиз бошқа одамга боғлиқ. Бу бола ўзини ифодалаш воситаларига эга бўлмаганида бошдан кечирадиган нарсадир. Агар бола аутизм билан яшаса, бу ўз-ўзини ифода қилиш ва сезгирликка ҳаддан ташқари юкланиш билан боғлиқ қийинчиликларга олиб келади.

Инжиқликлар нега юзага келади:​

1. Физиологик эҳтиёжларнинг қондирилмаслиги. Бола оч ёки чарчаганлигини англамаслиги мумкин, лекин ноқулайликни ҳис қилади.
2. Аниқ тартибнинг йўқлиги. Ноаниқликда яшаш - бу ҳатто катталар учун стресс, болалар учун эса бу жараён янада қийинлашади.
3. Ҳис-туйғуларни ифода эта олмаслик. Болалар кўпинча ўз ҳис-туйғуларини тушунишмайди ва уларни тўғри ифода қилишни билишмайди.
4. Аниқ қоидаларнинг йўқлиги. Бир жойда мумкин, бошқа жойда мумкин эмас, бу эса болани чалғитади.
5. Ўзгарувчан рағбатлантириш. Катталарнинг реакцияси кайфиятга боғлиқ бўлганда, бола қандай қилиб тўғри хулқ-атвор чегараларини тушуниши қийин бўлади.

Нима қилиш керак?​

• Аниқ тартиб тузинг. Кун ёки ҳафталик жадвал яратинг ва болага вақтни тушунишга ёрдам беринг.
• Мураккаб вазифалар учун мини-жадваллар. Қадам-ба-қадам кўрсатмалар болага ҳаракатларни тушунишда ёрдам беради.
• Ҳис-туйғуларни ифода этишни ўргатинг. Масалан: "Мени хафа қилмоқда, ва мен йиғлаяпман."
• Аниқ қоидаларни жорий этинг. Масалан, кўчада қочмаслик, урушмаслик.
• Бўш вақтни бошқариш. Мультфильм ёки ширинликларга чеклов қўйинг, вақт-вақти билан ҳамма нарсанинг тугаши мумкинлигини билганида, бола инжиқликларсиз буни қабул қилишни ўрганади. Яхши ғоя: қум соати.

Агар инжиқлик аллақачон бошланган бўлса:​

• Хотиржамликни сақланг. Ишончли, тинч гапиринг.
• Физиологик эҳтиёжларни текширинг. Балки бола оч ёки чарчаган бўлиши мумкин.
• Боланинг ҳис-туйғусини номланг. Масалан: "Сиз ғазабланмоқдасиз, келинг бирга қичқирайлик."
• Сенсор ўйинчоқларни ишлатинг. Қулоқчинлар ёки поп-ит каби тактил ўйинчоқлар ёрдам бериши мумкин.
• "Стоп" усулини қўлланг. Вазиятни тўхтатиинг ва болани олиб чиқинг.
• Диqqatни чалғитинг. Кичик диqqatни чалғитиш тезроқ инжиқликни тўхтатишга ёрдам беради.

Энг муҳими:​

Тинч ва ишончли бўлинг. Ота-онанинг хотиржамлиги болага ҳис-туйғуларини бошқаришда ёрдам беради.