Кўп учрайдиган муаммо:
Бола қулоқ солмайди ва инжиқлик қилади, ва ота-она қандай мулоқот қилишни билмайди.Бу бола учун қандай туюлади:
Тасаввур қилинг, сиз тўсатдан вақтни тушунишни тўхтатдингиз, ҳис-туйғуларингизни ифода этолмайсиз ёки эҳтиёжларингизни қондира олмайсиз ва ҳаётингиз бошқа одамга боғлиқ. Бу бола ўзини ифодалаш воситаларига эга бўлмаганида бошдан кечирадиган нарсадир. Агар бола аутизм билан яшаса, бу ўз-ўзини ифода қилиш ва сезгирликка ҳаддан ташқари юкланиш билан боғлиқ қийинчиликларга олиб келади.Инжиқликлар нега юзага келади:
- Физиологик эҳтиёжларнинг қондирилмаслиги. Бола оч ёки чарчаганлигини англамаслиги мумкин, лекин ноқулайликни ҳис қилади.
- Аниқ тартибнинг йўқлиги. Ноаниқликда яшаш - бу ҳатто катталар учун стресс, болалар учун эса бу жараён янада қийинлашади.
- Ҳис-туйғуларни ифода эта олмаслик. Болалар кўпинча ўз ҳис-туйғуларини тушунишмайди ва уларни тўғри ифода қилишни билишмайди.
- Аниқ қоидаларнинг йўқлиги. Бир жойда мумкин, бошқа жойда мумкин эмас, бу эса болани чалғитади.
- Ўзгарувчан рағбатлантириш. Катталарнинг реакцияси кайфиятга боғлиқ бўлганда, бола қандай қилиб тўғри хулқ-атвор чегараларини тушуниши қийин бўлади.
Нима қилиш керак?
- Аниқ тартиб тузинг. Кун ёки ҳафталик жадвал яратинг ва болага вақтни тушунишга ёрдам беринг.
- Мураккаб вазифалар учун мини-жадваллар. Қадам-ба-қадам кўрсатмалар болага ҳаракатларни тушунишда ёрдам беради.
- Ҳис-туйғуларни ифода этишни ўргатинг. Масалан: "Мени хафа қилмоқда, ва мен йиғлаяпман."
- Аниқ қоидаларни жорий этинг. Масалан, кўчада қочмаслик, урушмаслик.
- Бўш вақтни бошқариш. Мультфильм ёки ширинликларга чеклов қўйинг, вақт-вақти билан ҳамма нарсанинг тугаши мумкинлигини билганида, бола инжиқликларсиз буни қабул қилишни ўрганади. Яхши ғоя: қум соати.
Агар инжиқлик аллақачон бошланган бўлса:
- Хотиржамликни сақланг. Ишончли, тинч гапиринг.
- Физиологик эҳтиёжларни текширинг. Балки бола оч ёки чарчаган бўлиши мумкин.
- Боланинг ҳис-туйғусини номланг. Масалан: "Сиз ғазабланмоқдасиз, келинг бирга қичқирайлик."
- Сенсор ўйинчоқларни ишлатинг. Қулоқчинлар ёки поп-ит каби тактил ўйинчоқлар ёрдам бериши мумкин.
- "Стоп" усулини қўлланг. Вазиятни тўхтатиинг ва болани олиб чиқинг.
- Диqqatни чалғитинг. Кичик диqqatни чалғитиш тезроқ инжиқликни тўхтатишга ёрдам беради.
Энг муҳими:
Тинч ва ишончли бўлинг. Ота-онанинг хотиржамлиги болага ҳис-туйғуларини бошқаришда ёрдам беради.
O'zbekistonning barcha shaharlarida istalgan fan bo'yicha eng yaxshi saralangan o'qituvchilar va repetitorlar.