Мажозий тафаккур баъзи ҳолатларда фойдали бўлиши мумкин, масалан, бола ота-онасининг ажраши ёки янги шаҳарга кўчиб ўтишдан стрессга дуч келганида. Аммо агар бу фикрлаш усули устун бўлиб қолса, бу катталар ҳаётида муаммоларга олиб келиши мумкин.
Психоаналитик Х. Кохутнинг назариясига кўра, бундай фантазиялар болада соғлом нарсиссизм шаклланишига ёрдам беради. Болалар ўсиш жараёнида "кучлилик мен" ва "кучли ота-она" образини идеаллаштиришдан реалликка ўтиш жараёнидан ўтадилар.
Баъзан бу жараён бузилади ва бу катталарда ҳам мажозий тафаккурга мойилликка олиб келади. Ҳаёт давомида бу мойиллик турли сабабларга кўра кучайиши мумкин, масалан, муайян воқеалар сабабларини тушунтирувчи маълумотнинг етишмаслиги туфайли.
Мажозий тафаккур кучайишига кучли стресс ҳам таъсир қилади, бу кўпинча шахсий ва касбий соҳалардаги омадсизликлар, шунингдек, ўз ғоя ва режаларини амалга ошира олмаслик билан боғлиқ.
Мажозий тафаккурнинг келиб чиқиши кўпинча болалик даврига бориб тақалади. Болалигида ота-оналари билан яқин ва ишончли муносабатлар йўқ болаларда бу ҳолат кўпроқ учрайди. Ҳимоясизлик ва маҳаллий дунёга қарши бўлган ҳис-туйғулар боланинг фантазиялар ва ўйлаб топилган ички дунёсига чўкишига олиб келади.
Мажозий "вакцинация"нинг салбий таъсири шундаки, биз ритуаллар орқали хавотирни назорат қилишга ҳаракат қилар эканмиз, ўз психик дунёмиз чекланган, ҳаётий кучларни ва ўзимиз билан боғлиқликни йўқотамиз. Энг самарали усул — бу психоаналитик. Бу усул фантазия ва хурофотларни тушуниш ва уларни маъно англашга қаратилган ички ишни талаб қилади.
Хурофот воситасида биз ўзимиз учун муҳим бўлган, лекин турли сабабларга кўра хавфли ва қўрқинчли деб қабул қилинган ички маконларга йўл очишимиз мумкин. Улардан қочишга ҳаракат қилиш ўрнига, бу жараённи онгли равишда ўрганиб, уни енгиб ўтиш мумкин.
Мажозий тафаккур: ёлғизлик ва хавотирни енгиш
Эрта болалик
Мажозий тафаккур — бу инсон ўз фикрлари, рамзий ҳаракатлари, сўзлари ёки ритуаллари орқали реаллик ва содир бўлаётган ҳодисаларга таъсир ўтказа олади, деган ишонч. Бундай ритуалларни бажариш инсонга реал ҳаётда назорат қилиш мумкин бўлмаган вазиятлар устидан назорат иллюзиясини яратади ва ноаниқлик туфайли пайдо бўлган хавотирни енгишга ёрдам беради.Мажозий ишончлар қайдан келиб чиқади?
Мажозий ишончлар эрта болаликда пайдо бўлади, бу вақтда бола тушунчага асосланган тафаккурга эга эмас ва маълумотни танқидий баҳолай олмайди. Бу эса ғайритабиийликка ишонч пайдо бўлишига олиб келади. Мажозий ишончларда ётадиган назорат иллюзияси кучлилик фантазиялари билан боғлиқ бўлиб, улар болалар учун хосдир.Психоаналитик Х. Кохутнинг назариясига кўра, бундай фантазиялар болада соғлом нарсиссизм шаклланишига ёрдам беради. Болалар ўсиш жараёнида "кучлилик мен" ва "кучли ота-она" образини идеаллаштиришдан реалликка ўтиш жараёнидан ўтадилар.
Баъзан бу жараён бузилади ва бу катталарда ҳам мажозий тафаккурга мойилликка олиб келади. Ҳаёт давомида бу мойиллик турли сабабларга кўра кучайиши мумкин, масалан, муайян воқеалар сабабларини тушунтирувчи маълумотнинг етишмаслиги туфайли.
Мажозий тафаккур кучайишига кучли стресс ҳам таъсир қилади, бу кўпинча шахсий ва касбий соҳалардаги омадсизликлар, шунингдек, ўз ғоя ва режаларини амалга ошира олмаслик билан боғлиқ.
Ҳаммаси яхшиликками?
Мажозий тафаккур фақат қора мушуклар ва бўш чўмичлар ҳақидаги хурофотлардан иборат эмас. Агар сиз ҳаётда ҳамма нарса ўз манфаатларингизни қурбон қилиш орқали эришилади, деб ҳисобласангиз, бу мажозий қарашларга эга эканлигингизни кўрсатади. "Ҳамма нарса яхшиликка бўлади" деган такрорланадиган ибора ҳам мажозий тафаккурга мойилликдан далолат бериши мумкин.Мажозий тафаккурнинг келиб чиқиши кўпинча болалик даврига бориб тақалади. Болалигида ота-оналари билан яқин ва ишончли муносабатлар йўқ болаларда бу ҳолат кўпроқ учрайди. Ҳимоясизлик ва маҳаллий дунёга қарши бўлган ҳис-туйғулар боланинг фантазиялар ва ўйлаб топилган ички дунёсига чўкишига олиб келади.
Хурофотни қўрқувни енгиш воситаси сифатида қўллаш
Хурофот турли қўрқувлардан "вакцинация" каби фойдаланилиши мумкин. Масалан, қора мушукни кўриб, биз ташвишланишни бошлаймиз, кейин эса таниш ритуаллар орқали бу ташвишни назоратга олишга ҳаракат қиламиз.Мажозий "вакцинация"нинг салбий таъсири шундаки, биз ритуаллар орқали хавотирни назорат қилишга ҳаракат қилар эканмиз, ўз психик дунёмиз чекланган, ҳаётий кучларни ва ўзимиз билан боғлиқликни йўқотамиз. Энг самарали усул — бу психоаналитик. Бу усул фантазия ва хурофотларни тушуниш ва уларни маъно англашга қаратилган ички ишни талаб қилади.
Хурофот воситасида биз ўзимиз учун муҳим бўлган, лекин турли сабабларга кўра хавфли ва қўрқинчли деб қабул қилинган ички маконларга йўл очишимиз мумкин. Улардан қочишга ҳаракат қилиш ўрнига, бу жараённи онгли равишда ўрганиб, уни енгиб ўтиш мумкин.