Эркак ва аёл ўртасидаги муҳаббат — ғалати нарса. Ҳар бир маданият ва ҳукумат уни ўз мақсадлари учун мослаштиришга ҳаракат қилган. Бугунги кунда эса замонавий дунё уни бозор қонунлари б
илан тўлиқ номутаносиб деб эълон қилади ва уни «соғлом муносабатлар» каби сунъий ўринбосар билан алмаштиришга ҳаракат қилади. Лекин муҳаббат нима ўзи?
"Муҳаббат фақат ҳис-туйғу"
Ҳозирда муҳаббатга бўлган қарашлар «бахт саноати» ва психология томонидан шакллантирилмоқда ва, мен тушунганимдек, ҳукмрон қараш муҳаббатни гормонлар томонидан келтирилган иллюзиялар ва туйғуларнинг издан чиқиши сифатида тушунтиради.
Кўпинча, муҳаббатни Фрейднинг жинсий майлларнинг метаморфози сифатида тасвирлаган фикри ҳозирги психологияда ҳам ҳукмрон фикрга эга. «Таъсирланиш назарияси», Фрейдизмнинг янгиланган версияси сифатида, муҳаббатни боланинг ота-онасига нисбатан туйғулар ва кутганларни севимли одамга ўтказиш сифатида кўради.
Психология муҳаббатни шахсиятнинг етилмаганлигининг натижаси сифатида кўради — болаликдаги ота-она муҳаббати етишмаслиги натижаси.
Агар шундай бўлса, катталар, ўз-ўзига етарли ва рационал одамлар муҳаббатни умуман бошдан кечирмайдилар ва ўрнига ўз эҳтиёжларини қондириш учун бошқа одамлардан фойдаланиб, ўз шахсиятларини ривожлантирадилар, «берамиз»-«оламиз» мувозанатини сақлайдилар.
Гормонли бўрон
Муҳаббатни гормонлар билан боғлаш мен учун тушунарсиз. Масалан, 2022 йилда депрессияни гормонлар билан тушунтиришга бўлган уринишлар йўққа чиқарилди.
Менингча, мия ўз ишини бузишга ҳаракат қилмайди, чунки ҳис-туйғулар аввал маълум воқеаларга асосан пайдо бўлади. Хавфни гормон билан тушунтириш қийин, шунингдек, хурсандчиликни ҳам. Шунинг учун муҳаббатни нима учун гормонлар билан тушунтирадилар, менга тушунарсиз.
Гормонлар муҳаббатни тушунтиришга қўшимча бўлиши мумкин, лекин муҳаббат ҳар доим эйфорияда эмас — баъзан қайғу ва умидсизлик мавжуд, лекин муҳаббат шунда ҳам йўқолмайди.
"Эмоционал боғлиқлик"
Муҳаббатни наркотик моддаларга боғлиқлик билан солиштириш ғояси бор. Баъзи психологлар муҳаббатни алкогол ёки наркотик моддаларга қарамлик билан солиштирадилар. Уларнинг фикрича, муҳаббатга қарши курашиш керак.
Бироқ инсон ҳаво, қуёш, озиқ-овқат ва сувга ҳам қарам — демак, шулардан ҳам қутулиш керакми? Муҳаббатга қарамлик ёмон деб тушунилса, бу инсоннинг ўзига етказадиган оғриқ сабабидир. Лекин муҳаббат оғриғига жавоб топган одам уни енгиб ўтиш имконига эга бўлади.
Муносабатлар — бу тажриба
Муҳаббатни йўқ қилишга қарор қилиш ҳар доим катта оқибатларга олиб келиши мумкин. Исроил социологи Ева Иллуз ўз асарида «Нега муҳаббат кетади» деб ёзади, муҳаббатни йўқотиш унинг қадр-қимматини пасайтиради, ҳар бир ажралишдан кейин ишончни йўқотишни келтириб чиқаради.
Психологлар ёрдамида «здоровые отношения» ўрнатган жуфтликлар қанчалик кўп экани ҳақида статистика борми? Тажриба ўтказиш ва ёлғиз қолиш хоҳишидан келиб чиққан муҳаббат муносабатлари қандай якунланишини ҳеч ким ҳисобламайди.
Муҳаббат нима ўзи?
Мен муҳаббатни ҳис-туйғу эмас, балки ҳодиса деб атаган бўлардим. Муҳаббат ақл билан боғлиқ ва ўз ўрнингизни топиш билан чамбарчас боғлиқ, ахлоқ билан ҳам мустаҳкам боғланган. Ахлоқ муҳаббатни ўргатади, муҳаббат эса инсонни камолотга интилишга ўргатади.
Муҳаббат бу масалада фақат ўз тажрибага асосланмайди. Буни тушунишга ҳаракат қилганда, ўзингизга яқин бўлганларнинг тажрибаси ёрдам бериши мумкин. Мен шундай лойиҳани ишлаб чиқишни режалаштиряпман — ҳар ким ўз тажрибаси билан бўлишса, муҳаббатнинг ички мантиқини яхшироқ тушуниш мумкин бўлади.
илан тўлиқ номутаносиб деб эълон қилади ва уни «соғлом муносабатлар» каби сунъий ўринбосар билан алмаштиришга ҳаракат қилади. Лекин муҳаббат нима ўзи?
"Муҳаббат фақат ҳис-туйғу"
Ҳозирда муҳаббатга бўлган қарашлар «бахт саноати» ва психология томонидан шакллантирилмоқда ва, мен тушунганимдек, ҳукмрон қараш муҳаббатни гормонлар томонидан келтирилган иллюзиялар ва туйғуларнинг издан чиқиши сифатида тушунтиради.
Кўпинча, муҳаббатни Фрейднинг жинсий майлларнинг метаморфози сифатида тасвирлаган фикри ҳозирги психологияда ҳам ҳукмрон фикрга эга. «Таъсирланиш назарияси», Фрейдизмнинг янгиланган версияси сифатида, муҳаббатни боланинг ота-онасига нисбатан туйғулар ва кутганларни севимли одамга ўтказиш сифатида кўради.
Психология муҳаббатни шахсиятнинг етилмаганлигининг натижаси сифатида кўради — болаликдаги ота-она муҳаббати етишмаслиги натижаси.
Агар шундай бўлса, катталар, ўз-ўзига етарли ва рационал одамлар муҳаббатни умуман бошдан кечирмайдилар ва ўрнига ўз эҳтиёжларини қондириш учун бошқа одамлардан фойдаланиб, ўз шахсиятларини ривожлантирадилар, «берамиз»-«оламиз» мувозанатини сақлайдилар.
Гормонли бўрон
Муҳаббатни гормонлар билан боғлаш мен учун тушунарсиз. Масалан, 2022 йилда депрессияни гормонлар билан тушунтиришга бўлган уринишлар йўққа чиқарилди.
Менингча, мия ўз ишини бузишга ҳаракат қилмайди, чунки ҳис-туйғулар аввал маълум воқеаларга асосан пайдо бўлади. Хавфни гормон билан тушунтириш қийин, шунингдек, хурсандчиликни ҳам. Шунинг учун муҳаббатни нима учун гормонлар билан тушунтирадилар, менга тушунарсиз.
Гормонлар муҳаббатни тушунтиришга қўшимча бўлиши мумкин, лекин муҳаббат ҳар доим эйфорияда эмас — баъзан қайғу ва умидсизлик мавжуд, лекин муҳаббат шунда ҳам йўқолмайди.
"Эмоционал боғлиқлик"
Муҳаббатни наркотик моддаларга боғлиқлик билан солиштириш ғояси бор. Баъзи психологлар муҳаббатни алкогол ёки наркотик моддаларга қарамлик билан солиштирадилар. Уларнинг фикрича, муҳаббатга қарши курашиш керак.
Бироқ инсон ҳаво, қуёш, озиқ-овқат ва сувга ҳам қарам — демак, шулардан ҳам қутулиш керакми? Муҳаббатга қарамлик ёмон деб тушунилса, бу инсоннинг ўзига етказадиган оғриқ сабабидир. Лекин муҳаббат оғриғига жавоб топган одам уни енгиб ўтиш имконига эга бўлади.
Муносабатлар — бу тажриба
Муҳаббатни йўқ қилишга қарор қилиш ҳар доим катта оқибатларга олиб келиши мумкин. Исроил социологи Ева Иллуз ўз асарида «Нега муҳаббат кетади» деб ёзади, муҳаббатни йўқотиш унинг қадр-қимматини пасайтиради, ҳар бир ажралишдан кейин ишончни йўқотишни келтириб чиқаради.
Психологлар ёрдамида «здоровые отношения» ўрнатган жуфтликлар қанчалик кўп экани ҳақида статистика борми? Тажриба ўтказиш ва ёлғиз қолиш хоҳишидан келиб чиққан муҳаббат муносабатлари қандай якунланишини ҳеч ким ҳисобламайди.
Муҳаббат нима ўзи?
Мен муҳаббатни ҳис-туйғу эмас, балки ҳодиса деб атаган бўлардим. Муҳаббат ақл билан боғлиқ ва ўз ўрнингизни топиш билан чамбарчас боғлиқ, ахлоқ билан ҳам мустаҳкам боғланган. Ахлоқ муҳаббатни ўргатади, муҳаббат эса инсонни камолотга интилишга ўргатади.
Муҳаббат бу масалада фақат ўз тажрибага асосланмайди. Буни тушунишга ҳаракат қилганда, ўзингизга яқин бўлганларнинг тажрибаси ёрдам бериши мумкин. Мен шундай лойиҳани ишлаб чиқишни режалаштиряпман — ҳар ким ўз тажрибаси билан бўлишса, муҳаббатнинг ички мантиқини яхшироқ тушуниш мумкин бўлади.