Бу сўзлар билан кўпинча менга мурожаат қиладиган одамлар айтиб беришади. Ва ҳар ким ушбу сўзларга ўз мақсадини қўйса-да, тахминан, мижоз нимани назарда тутганини англаш мумкин.
Икки савол устида ўйлайлик:
Шерик – бу бизга жуда яқин бўлган, турли даражаларда яқин муносабатлар боғлайдиган инсон. Буни танамиз билан боғлиқ даражада энг осон тушунтириш мумкин – биз ўз жисмимизга яқинлаштирмайдиган инсонларни интим шерик сифатида кўрмаймиз. Эмоционал даражада – муҳаббат пайтида ҳис-туйғулар кучли бўлиб, кўпинча бу даврда шерик билан ҳаётнинг энг сирли онларини ўртоқлашиш истаги пайдо бўлади. Руҳий даражада – "бир-биримизни сўзсиз тушунамиз" деган ибораларни узоқ йиллар бирга яшаган турмуш ўртоқлар ёки яқин эмоционал алоқада бўлган одамлардан эшитиш мумкин. Шунингдек, биргаликда бир жойда яшаш, битта ётоқда ухлаш, уй-рўзғор ишларини биргаликда ҳал қилиш ва ҳоказолар мисолида ҳам кўриб чиқиш мумкин.
Шериклик муносабатларида масофа энг камайган бўлади, одамлар ўзларининг ожизликлари, қадриятлари, истаклари билан бир-бирига яқинлашадилар, ва шерик билан биргаликда ёлғиз амалга ошириш мумкин бўлмаган нарсаларга эришиш мумкин, масалан, бола туғиш.
Нима учун баъзи одамлар шерик топа олмайдилар ва муносабатлар ўрната олмайдилар?
Бу масалада мен ўз иш тажрибамдан келиб чиқиб айта оламанки, бу каби мурожаатларда инсоннинг яқин муносабатларга киришмасликка қаратилган яширин мотивлари бор. Бу эса кўпинча эсдан чиқарилган ва онгсиз ҳолда бўлади. Бу ахборотни муштараклик айсбергининг қуйи қисмига ўхшатиш мумкин, бу айсбергнинг юзасида кўринадиган кичик қисми эса шерикликка бўлган талабни англатади.
Бу ҳолатда шахсий тажриба ҳақида қандай фикр юритиш мумкин? Бу инсоннинг ўтмишдаги яқин муносабатлардан келиб чиққан ҳар қандай травматик тажриба бўлиши мумкин. Эмоционал, жисмоний, сексуал зўравонлик, ота-оналар ёки яқин қариндошлар томонидан қилинган азоб. Ота-оналарнинг совуққонлиги ва улар билан масофа сақлаш. Ота-оналарнинг руҳий хасталиклари. Болаликда кўрган қаттиқ низолар. Катта бола "катта" бўлиб қолган ва ота-онасининг ярадорликларига жавобгарлик олган ҳолатлар. Баъзида эса ота-оналардан ажрала олмаслик, чунки улар катта боласини ҳамон "ўз ёнида" ушлаб турадилар. Шунга ўхшаш ҳолларда атавий (трансгенерацион) травмалар – яқин муносабатлардаги оғриқли тажрибалар ўтган авлодлардан қолади.
Айнан терапия жараёнида ушбу яширин сабаблар кўринади, улардан мижознинг ўзи ҳам бехабар бўлиши мумкин. Улар билан танишиб, қабул қилиш, даволаш, кейин эса бошқалар билан янги муносабатлар қуришга ёрдам беради.
Агар сиз бу сценарийлардан бирини ўзига хос ҳолат сифатида тан олсангиз – яъни тез-тез шерик алмаштириш ёки узоқ йиллар давомида якка бўлиш – билингки, бу ҳукм эмас. Бу каби сценарийлар ортида чуқур психологик жараёнлар бор, уларни тушуниш ва ишлаш мумкин. Терапия фақат жавоблар излаш эмас, балки ўзингизни, қўрқувларингизни ва онгсизликларни яхшироқ тушуниш имкониятидир.
Икки савол устида ўйлайлик:
- Одамлар нима учун шериклик муносабатларини яратмоқчи бўлишади?
- Нима учун баъзи одамлар бундай муносабатларни ўрната олмайдилар?
Шерик – бу бизга жуда яқин бўлган, турли даражаларда яқин муносабатлар боғлайдиган инсон. Буни танамиз билан боғлиқ даражада энг осон тушунтириш мумкин – биз ўз жисмимизга яқинлаштирмайдиган инсонларни интим шерик сифатида кўрмаймиз. Эмоционал даражада – муҳаббат пайтида ҳис-туйғулар кучли бўлиб, кўпинча бу даврда шерик билан ҳаётнинг энг сирли онларини ўртоқлашиш истаги пайдо бўлади. Руҳий даражада – "бир-биримизни сўзсиз тушунамиз" деган ибораларни узоқ йиллар бирга яшаган турмуш ўртоқлар ёки яқин эмоционал алоқада бўлган одамлардан эшитиш мумкин. Шунингдек, биргаликда бир жойда яшаш, битта ётоқда ухлаш, уй-рўзғор ишларини биргаликда ҳал қилиш ва ҳоказолар мисолида ҳам кўриб чиқиш мумкин.
Шериклик муносабатларида масофа энг камайган бўлади, одамлар ўзларининг ожизликлари, қадриятлари, истаклари билан бир-бирига яқинлашадилар, ва шерик билан биргаликда ёлғиз амалга ошириш мумкин бўлмаган нарсаларга эришиш мумкин, масалан, бола туғиш.
Нима учун баъзи одамлар шерик топа олмайдилар ва муносабатлар ўрната олмайдилар?
Бу масалада мен ўз иш тажрибамдан келиб чиқиб айта оламанки, бу каби мурожаатларда инсоннинг яқин муносабатларга киришмасликка қаратилган яширин мотивлари бор. Бу эса кўпинча эсдан чиқарилган ва онгсиз ҳолда бўлади. Бу ахборотни муштараклик айсбергининг қуйи қисмига ўхшатиш мумкин, бу айсбергнинг юзасида кўринадиган кичик қисми эса шерикликка бўлган талабни англатади.
Бу ҳолатда шахсий тажриба ҳақида қандай фикр юритиш мумкин? Бу инсоннинг ўтмишдаги яқин муносабатлардан келиб чиққан ҳар қандай травматик тажриба бўлиши мумкин. Эмоционал, жисмоний, сексуал зўравонлик, ота-оналар ёки яқин қариндошлар томонидан қилинган азоб. Ота-оналарнинг совуққонлиги ва улар билан масофа сақлаш. Ота-оналарнинг руҳий хасталиклари. Болаликда кўрган қаттиқ низолар. Катта бола "катта" бўлиб қолган ва ота-онасининг ярадорликларига жавобгарлик олган ҳолатлар. Баъзида эса ота-оналардан ажрала олмаслик, чунки улар катта боласини ҳамон "ўз ёнида" ушлаб турадилар. Шунга ўхшаш ҳолларда атавий (трансгенерацион) травмалар – яқин муносабатлардаги оғриқли тажрибалар ўтган авлодлардан қолади.
Айнан терапия жараёнида ушбу яширин сабаблар кўринади, улардан мижознинг ўзи ҳам бехабар бўлиши мумкин. Улар билан танишиб, қабул қилиш, даволаш, кейин эса бошқалар билан янги муносабатлар қуришга ёрдам беради.
Агар сиз бу сценарийлардан бирини ўзига хос ҳолат сифатида тан олсангиз – яъни тез-тез шерик алмаштириш ёки узоқ йиллар давомида якка бўлиш – билингки, бу ҳукм эмас. Бу каби сценарийлар ортида чуқур психологик жараёнлар бор, уларни тушуниш ва ишлаш мумкин. Терапия фақат жавоблар излаш эмас, балки ўзингизни, қўрқувларингизни ва онгсизликларни яхшироқ тушуниш имкониятидир.