Сизга танишми: биз муваффақиятни хоҳлаймиз, бироқ уни турли йўллар билан саботаж қиламиз? Ички зиддият пайдо бўлади, гўёки бир томондан муваффақиятга интиламиз, лекин бошқа томондан унга тўсиқ қўямиз.
Муваффақиятдан қўрқиш, яъни унинг оқибатларидан қўрқиш турли сабабларга эга бўлиши мумкин. Энг кўп учрайдиганларини кўриб чиқамиз:
Нарсистик ота-оналарнинг фарзандлари муваффақиятдан қочишлари мумкин, чунки яқинлари (ота-оналар/турмуш ўртоғи/дўстлар) унинг ютуғини "тортиб олади" ва ўзларига тааллуқли деб ҳисоблайди. Бундай бола ота-онанинг орзуларига "кенгайтирувчи" бўлган муҳитда ўсган, унинг барча ютуқларини ота-она ўз тарбиясига нисбат берган. Шунда муваффақиятли бўлиш ота-онага тегишли бўлишни давом эттириш демакдир, муваффақиятсизлик эса эркинликка эришиш имконидир.
Бошқа бир қўрқув ҳам юзага келиши мумкин: ота-она фарзандининг ютуқлари фонида ўзини арзимасдек ҳис қилади. Шунда катта бўлган бола "ёзиб қўймасликка" ҳаракат қилади, шунингдек, ота-онани (шунингдек, турмуш ўртоғи/дўстлар/ҳамкасблар) ҳасаддан сақлашни хоҳлайди. Унга гўёки ҳасад жуда қаттиқ ва атрофдагилар учун тоқатсиз бўлиб кўринади.
Муваффақият ғояси ота-оналар олдида ёки ҳатто бутун оила тизими олдида айб туйғусини келтириб чиқариши мумкин, бу "оилага садоқат" деб аталади. Бу яқинлар билан боғлиқликни йўқотиш, уларни ўз муваффақияти билан "хiyonат қилиш" қўрқувидир. Бу ҳис-туйғу одатда эрта болалигиданоқ катта бўлишга ва масъулиятни ўз зиммасига олишга мажбур бўлган болаларда пайдо бўлади. Агар боланинг тасаввурида оила аъзолари муваффақиятсиз ёки бахтсиз бўлса, у ўз ҳаётини шундай сценарийга йўналтириб, оиладан ажралиб қолмасликни ва ёлғизликни ҳис қилмасликни танлайди.
Ўзингизда шунга ўхшаш ҳолатни сезсангиз, қуйидаги саволлар устида фикр юритишни тавсия қиламан:
Муваффақиятдан қўрқиш, яъни унинг оқибатларидан қўрқиш турли сабабларга эга бўлиши мумкин. Энг кўп учрайдиганларини кўриб чиқамиз:
Нарсистик ота-оналарнинг фарзандлари муваффақиятдан қочишлари мумкин, чунки яқинлари (ота-оналар/турмуш ўртоғи/дўстлар) унинг ютуғини "тортиб олади" ва ўзларига тааллуқли деб ҳисоблайди. Бундай бола ота-онанинг орзуларига "кенгайтирувчи" бўлган муҳитда ўсган, унинг барча ютуқларини ота-она ўз тарбиясига нисбат берган. Шунда муваффақиятли бўлиш ота-онага тегишли бўлишни давом эттириш демакдир, муваффақиятсизлик эса эркинликка эришиш имконидир. Бошқа бир қўрқув ҳам юзага келиши мумкин: ота-она фарзандининг ютуқлари фонида ўзини арзимасдек ҳис қилади. Шунда катта бўлган бола "ёзиб қўймасликка" ҳаракат қилади, шунингдек, ота-онани (шунингдек, турмуш ўртоғи/дўстлар/ҳамкасблар) ҳасаддан сақлашни хоҳлайди. Унга гўёки ҳасад жуда қаттиқ ва атрофдагилар учун тоқатсиз бўлиб кўринади. Муваффақият ғояси ота-оналар олдида ёки ҳатто бутун оила тизими олдида айб туйғусини келтириб чиқариши мумкин, бу "оилага садоқат" деб аталади. Бу яқинлар билан боғлиқликни йўқотиш, уларни ўз муваффақияти билан "хiyonат қилиш" қўрқувидир. Бу ҳис-туйғу одатда эрта болалигиданоқ катта бўлишга ва масъулиятни ўз зиммасига олишга мажбур бўлган болаларда пайдо бўлади. Агар боланинг тасаввурида оила аъзолари муваффақиятсиз ёки бахтсиз бўлса, у ўз ҳаётини шундай сценарийга йўналтириб, оиладан ажралиб қолмасликни ва ёлғизликни ҳис қилмасликни танлайди.Ўзингизда шунга ўхшаш ҳолатни сезсангиз, қуйидаги саволлар устида фикр юритишни тавсия қиламан:
- Муваффақиятни саботаж қилиш усулим қандай? Мен нима қиламан? Нима деб ўйлайман? Нима ҳис қиламан?
- Муваффақиятга эришган ҳолатда ҳаётим қандай ўзгариши ҳақида қандай тасаввурга эгаман?
- Яқинларим билан муносабатлар қандай ўзгаради?
- Муваффақиятга эришган ҳолатда нима нарсалардан воз кечишимга тўғри келади?