Зўриқиш нима?
Зўриқиш — бу руҳий ва жисмоний ноқулайлик ҳолати бўлиб, у турли
стресс омиллар таъсири натижасида юзага келади. Зўриқиш, одатда, хавотир ва ички зиддият ҳисси билан боғлиқ.
Зўриқишнинг асосий хусусиятлари:
- Жисмоний белгилари: тез-тез юрак уриши, мушакларнинг зўриқиши, бош оғриғи.
- Психологик белгилари: хавотир, аччиқланиш, тушкунлик ҳисси.
- Эмоционал реакциялар: ғазаб, қўрқув, кўнгилсизлик.
Зўриқиш наркозавислик билан курашишда оғирлаштирувчи омил бўлиши мумкин, чунки у одамни ўзига ноқулай ҳис қилган ҳолларда наркотик истеъмол қилишга мойил қилади.
Зўриқишнинг сабаблари
Наркозависларда зўриқишни келтириб чиқарувчи кўплаб ички ва ташқи сабаблар мавжуд.
Ташқи сабаблар:
- Ижтимоий факторлар: атрофдагиларнинг босими, яқинлар билан муаммолар, ишдаги ёки ўқишдаги қийинчиликлар.
- Иқтисодий муаммолар: молиявий муаммолар, ишсизлик ёки ишдаги ноустуворлик.
- Ҳаётий воқеалар: яқин кишидан айрилиш, ажралиш ёки кўчиш каби ўткир ҳаётий ўзгаришлар.
Ички сабаблар:
- Психологик муаммолар: паст баҳоланиш, депрессия ёки хавотир касалликлари.
- Жисмоний ҳолат: сурункали касалликлар, ухлашнинг етишмаслиги ёки нотўғри озиқланиш.
- Кундалик тартибнинг бузилиши: кун тартибининг бузилиши ва наркотикдан воз кечиш билан боғлиқ ўзгаришлар.
Зўриқишнинг белгилари
Зўриқиш турли белгилар орқали намоён бўлиши мумкин.
Жисмоний белгилари:
- Юракнинг тез-тез уриши.
- Терлаш.
- Бош оғриғи.
- Мушаклардаги зўриқиш.
Психологик белгилари:
- Хавотир ҳисси.
- Ташвишли ўйлар.
- Концентрациянинг бузилиши.
- Умидсизлик ҳисси.
Эмоционал белгилари:
- Аччиқланиш ёки ғазаб.
- Ғазаб ёки агрессия.
- Кўнгилсизлик ва тушкунлик.
Зўриқишни бошқариш усуллари
Зўриқишни бошқаришнинг бир нечта усуллари мавжуд, бу наркозависларга бу ҳолатни енгишга ва синовлардан қочишга ёрдам беради.
Психологик ёрдам:
- Терапия: индивидуал ёки гуруҳли терапия ёрдам бериши мумкин.
- Когнитив-бихевиористик терапия (КБТ): ёрдамга эҳтиёжи бўлган шахслар фикрлар ва хулқ-атвор паттернларини ўзгартиришга ёрдам беради.
- Медитация ва релаксация: стрессни камайтириш учун медитация ва нафас машқларидан фойдаланиш.
Жисмоний фаоллик:
- Спорт: мунтазам жисмоний фаоллик эса эндорфинлар ишлаб чиқаришни қўллаб-қувватлайди.
- Йога: нафас олди ва чиқариш билан бирга жисмоний машқлар стрессни камайтиришга ёрдам беради.
Ижтимоий қўллаб-қувватлаш:
- Қўллаб-қувватлаш гуруҳлари: яқинлар ёрдами билан янада кучли қўллаб-қувватланиш.
- Яқинлар билан мулоқот: дўстлар ва оила билан очиқ мулоқот қилиш зўриқишни камайтиришга ёрдам беради.
Хулоса
Зўриқиш наркозависларда синовлар учун муҳим сабаб ҳисобланади. Унинг табиати, сабаблари ва белгиларига тушуниш, муваффақиятли даволаш йўлини топиш учун муҳимдир.
