Нега биз рад этилишдан қўрқамиз?

Ҳар бир инсон яқимли бўлишни, танланишни, бошқаларнинг диққат марказида бўлишни истайди. Бунинг асосий сабабларидан бири шундаки, ҳар биримиз: а) қалбимизда ўзимизга хос эканимизни ишонамиз; б) бошқалар ҳам шуни тушуниб, бизни қадрлашини хоҳлаймиз. Шу боис, бизга симпатия билдирган шахсларга эътибор қаратамиз, чунки бундай одамлар бизни бошқалардан юқори қўяди. Аммо шунинг учун ҳам агар бизни эмас, бошқани танлашса, бу бизга жиддий таъсир қилади.

Аммо рад этилиш турли хил бўлиши мумкин. Бизни танлашмаган вазият бор, бироқ аниқ “Йўқ” деган жавобни эшитган пайтимизда бу ҳолат янада оғирроқ қабул қилинади. Нега бундай? Буни мантиқий таҳлил қилайлик.

Бизни танлашмаган ҳолатлар​

Келинг, бизни танлашмаган бир неча вазиятни кўриб чиқайлик. Масалан:

• Компания бошқа номзодни ишга қабул қилади, яъни бизни эмас.
• Қиз бошқа йигит билан учрашувга боради, бизга эса рад жавоб беради.
• Дўстларимиз меҳмонга келмай, бошқа одам билан дам олишади.

Шу ҳолатда формал рад этиш йўқ:

• Компания жавоб бермайди, аммо иш учун эълонни ёпиб қўяди.
• Қиз кулди, аммо унинг бошқа биров билан учрашувга чиққанини ижтимоий тармоқлардан билдик.
• Дўстларимиз жавоб бермади, аммо улар бошқа одам билан бирга бўлган суратни кўрдик.

Биз танланмаганмиз, бундан бироз хафа бўлдик, бироқ бу бизнинг ўзлигимизга жиддий таъсир қилмади.

Бизга рад жавоб берилган ҳолатлар​

Вазият тубдан ўзгарганда, биз аниқ “Йўқ” жавобини олганимизда содир бўлади. Масалан:

• Компания бизни рад этиш хабари юборди.
• Қиз: “Йўқ, сен билан учрашувга чиқмайман”, деди.
• Дўстлар: “Йўқ, бу вақтда бора олмаймиз”, дейишди.

Аслида, натижа ҳамон бир хил: биз танланмаганмиз. Бироқ бу ҳолатда ўзлигимиз кўпроқ жароҳатланади. Айрим вазиятларда рад этилиш қўрқуви шу қадар кучли бўладики, у бизга ҳар қандай ҳаракатни қилишга тўсқинлик қилади.

Нега бундай фарқ мавжуд?​

Мен бу ҳақда кўп ўйладим ва шу хулосага келдимки, рад этилишни қабул қилишимизга асосий таъсир қилувчи омил — бу альтернативани тушуниш.

Биринчидан, компания бошқа номзодни танлади, қиз бошқа йигит билан учрашди, дўстлар бошқа одам билан вақт ўтказишди. Бу бизга маълум бўлган ёки тахмин қилинган альтернатива. Биз сабабини ундан қидириб, ўзимизга шундай деб айтамиз:

• Бошқа номзоднинг кўникмалари яхшироқ.
• Қизга бошқа биров ёққан.
• Дўстлар аввалдан бошқа одам билан келишиб қўйган.

Бу ерда сабаб бизда эмас, ташқи муҳитда бўлгани учун тезда таскин топамиз ва вазиятни мантиқан тушуниб оламиз.

Аниқ рад жавоб берилганда нима бўлади?​

Иккинчи ҳолатда эса бизга аниқ “Йўқ” дейилади. Бу вақтда сабабни ўзимиздан қидириб бошлаймиз ва ўзимизга шундай деб айтамиз:

• Менда тажриба етишмайди.
• Қизга ташқи кўринишим ёқмади.
• Дўстлар мен билан кўришгиси келмайди.

Бу вазиятда биз ортиқча ўйлаб, жуда катта қайғу бошлаймиз. Натижада аввалги ҳолатга нисбатан кўпроқ хафа бўламиз ва эҳтиросларимиз узоқроқ давом этади.

Ҳақиқат шуки, рад этилиш ҳисси инсоннинг ўз-ўзига бўлган ишончини кучли таъсир қилади, ва ундан қочиш ёки унга ён босиш – ҳар доим ҳам тўғри йўл эмас.