Nega O‘zimizni Sevishimiz Qiyin?

Zamonaviy psixologiyada keng tarqalgan maslahatlardan biri bu "O‘zingizni seving". Bu maslahat o‘z-o‘zini baholash, chegaralarni belgilash va muvaffaqiyatli munosabatlarni shakllantirish kabi ko‘plab muammolarni hal qilishga yordam beradi.Ammo, "o‘zini sevish kerak" degan maslahatni berish oson, lekin unga amal qilish hamma uchun ham oson emas. O‘zimizni qanday sevishimiz mumkin, bu yo‘lda nimalar to‘sqinlik qiladi va bu narsissizm bilan qanday bog‘liq? Bu savollarga javob topamiz.

Birlamchi Narsissizm​

O‘z-o‘zini sevishning intuitiv tushunchasi erta bolalik davrida shakllanadi — psixoanalizda bu davrni "birlamchi narsissizm" deb atashadi. Bu davrda chaqaloq onasining mehr-muhabbat markazida bo‘ladi. Onaning shartsiz sevgisi chaqaloqning o‘zini sevishiga teng keladi. Chaqaloq ilk zavq va noqulaylik hislarini boshdan kechiradi, bu hislar nafaqat ruhiyatini shakllantiradi, balki onaning xatti-harakatlariga ham ta’sir qiladi: chaqaloq yig‘laydi — onasi uni ovutadi, chaqaloq sovuq — onasi uni o‘rab qo‘yadi. Bu davrda chaqaloq o‘zini haqiqiy shohdek his qiladi.

O‘zimizni va Boshqalarni Qanday Seva Boshlaymiz?​

Agar erta bolalik davridagi onalik munosabatlari muvaffaqiyatli bo‘lsa, bu o‘z qadriyatini chuqur anglash va boshqalarning sevgisini qabul qilish qobiliyatini shakllantiradi. Bu anglash psixikada shartsiz haqiqat sifatida mavjud bo‘lib, sog‘lom narsissizmning asosi bo‘ladi — bu boshqalarni foydalanish yoki o‘zini boshqalarga nisbatan ustun qo‘yish istagi bilan bog‘liq emas. Bunday holda, inson o‘zi bilan uyg‘unlikda bo‘ladi, o‘zining ahamiyatiga ishonadi va o‘z hamda boshqalarning ehtiyojlarini hurmat qiladi.

Nega Inson O‘zini Sevmaydi?​

Endi boshqa holatni tasavvur qilaylik: onasi tug‘ruqdan keyingi depressiyaga tushib qolgan, xavotirda yoki ko‘p ishlaydi; ya'ni chaqaloqqa g‘amxo‘rlik qilishga kuchi yo‘q. Agar onalik sevgisi yetarli bo‘lmasa, narsissistik defitsit yuzaga keladi. Kelajakda inson bu defitsitni to‘ldirishga harakat qiladi: atrofdagilardan yangi onani qidiradi, e’tibor va shartsiz sevgi talab qiladi. Shu bilan birga, o‘zining ahamiyati haqida ishonchsizlik paydo bo‘ladi — chunki u bir sababga ko‘ra onalik sevgisidan mahrum bo‘lgan.

Ikkinchi Narsissizm​

3,5 – 6 yoshda bola "ikkinchi narsissizm" bosqichini o‘tadi. Bu davrda bola o‘zini ota-onalar va atrofdagilar nazarida qanday ko‘rinishini o‘ylaydi. Bu bosqichda bola o‘zining ahamiyatini kuchaytirish yoki o‘z-o‘zini qadrlash va o‘zini sevishni to‘ldirish imkoniyatiga ega bo‘ladi.

Agar birlamchi narsissizm katta zarar ko‘rgan bo‘lsa, bu bosqichda ota-onalar bola bilan gaplashish, nima his qilayotganini so‘rash va tushuntirish orqali uning narsissistik defitsitini to‘ldirishlari mumkin.

Zaharlangan Narsissizm​

Agar kompensatsiya bo‘lmasa, o‘smirlik yoshida va undan keyin zaharlangan narsissizm rivojlanishi mumkin. Bunday holda, inson tashqi dunyoga: "Yagona sevimli inson men o‘zimmanki," deb aytadi. Ammo aslida u hech kimni, shu jumladan o‘zini ham sevishga qodir emas. O‘ziga nisbatan to‘liq befarqlik yoki hatto nafratni yashiradi.

Qanday qilib ota-onalar muhabbat yetishmasligini ko‘rsatadi?​

Ota-onalar sevgisining yetishmasligi ruhiyatda travmatik izlar qoldiradi. Bu izlar tana orqali yoki xatti-harakatlarda namoyon bo‘ladi. Birinchi holda, ipoxondriya, noqulay jismoniy hissiyotlar va noaniq kasalliklar kuzatiladi. Ikkinchi holda, munosabatlarda bolalik travmasini takrorlashga harakat qilinadi.

Nega O‘zimizni Sevishimiz Kerak?​

O‘z-o‘zini sevishni rivojlantirish orqali biz o‘z haqiqiy "men"imizni qabul qilishga yaqinlashamiz. Bu esa hayotimiz sifatiga va odamlar bilan munosabatlarimizga ta’sir qiladi. Bizning ruhiyatimiz ongli va ongsiz jarayonlardan iborat. Ong ostida bizning xatti-harakatlarimiz va munosabatlarimizga ta’sir qiluvchi bostirilgan fikrlar, istaklar va hissiyotlar yashaydi. O‘z-o‘zini sevishni rivojlantirish orqali biz ongsiz tomonimizni o‘rganamiz va haqiqiy ehtiyojlarimizni bilib olamiz.

O‘z-o‘zini sevishni qanday rivojlantirish kerak?​

O‘z-o‘zini sevishni rivojlantirish uchun, avvalo, o‘zingizga qiziqishni uyg‘otish kerak. Psixoterapevt va "Yasno" xizmatining jamiyat direktori Yekaterina Artemenko shunday maslahat beradi: "O‘z-o‘zini sevishni o‘rganish uchun avvalo o‘zingizga qiziqishni toping. Psixoterapiya bu qiziqishni rivojlantirishning asosiy vazifasidir. Psixoterapiya orqali biz o‘z his-tuyg‘ularimizni aniqlashni, o‘z ehtiyojlarimizga e’tibor berishni va o‘zimizga g‘amxo‘rlik qilishni o‘rganamiz. Bu sevgi uchun yaxshi platforma."

Psixoterapevt Yevgeniya Zelinskaya esa shunday maslahat beradi: "‘O‘z-o‘zini sevmayman’ degan so‘zlarni ‘O‘zimni bilmayman’ degan so‘zlarga almashtirishga harakat qiling. Men qandayman, nima uchun shundayman? Mening munosabatlarim nima uchun shunday shakllanadi? Bu savollarni o‘rganish bizni o‘zimizni qabul qilishga va sevishga yaqinlashtiradi."

O‘z-o‘zini sevishni rivojlantirish orqali biz o‘z haqiqiy ehtiyojlarimizni bilib olamiz va hayotimizni yaxshilash imkoniyatiga ega bo‘lamiz.