Аналитик психология нуқтаи назаридан муносабатлар динамикаси, шу жумладан, шерик қидириш ва уларни тез-тез алмаштириш ёки узоқ йиллар давомида муносабатларсиз бўлиш инсоннинг ички жараёнларига боғлиқ. Амалиётимда шундай икки муқобил сценарийга дуч келаман: баъзи аёллар романтик муносабатларда ҳаддан ташқари фаол бўлишса, бошқалари эса ўн йиллар давомида ёлғиз қолиб, "эркаклар йўқ" деб ишонч билдиришади. Бу икки чуқурлик одатда инсон психологиясидаги муаммоларни акс эттиради ва ички ҳаётнинг турли хил жиҳатларини ифодалайди.
1. Қадр-қимматини тасдиқлаш учун ташқи ёрдам излаш
Кўплаб шерикларини алмаштириб турган аёллар доимий равишда ўзларининг жозибадорлиги ва аҳамиятини тасдиқлашга эҳтиёж сезадилар. Улар киришадиган муносабатлар худди бир ойна каби, улар орқали ўзларини чиройли, муҳим ва севимли деб кўришга уринади. Эҳтимол, болаликда, ота-оналарнинг, айниқса, отанинг меҳри етишмаганлиги туфайли шаклланган чуқур ишончсизлик аёлни янги ва янги шериклар қидиришга мажбур қилади.
2. Ёлғизликдан қўрқиш ва ички низолардан қочиш
Кўплаб янги муносабатлар ортида ёлғизликдан қўрқиш ётади. Бу аёллар ўзи билан якка ҳолда қолганда қандай қилиб бўшлиқни тўлдиришни билмасликлари мумкин. Ички низолар, масалан, бўғилган ҳис-туйғулар, амалга ошмай қолган истаклар ёки умидлар уларни доимий равишда муносабатлар қидиришга ундайди, бу уларнинг ўзлари билан учрашишдан қочишларининг бир усулидир.
3. Болаликдаги сценарийни такрорлаш
Баъзи ҳолатларда кўплаб шерикларни алмаштириш болаликдаги сценарийни англамасдан қайта такрорлашни англатади. Масалан, аёл оилада отаси ёки онаси доимий эмас ёки кўплаб қисқа муносабатлар ўтказган бўлса, у онгсиз равишда шу сценарийни такрорлашга мойил бўлади, ҳатто бу унга оғриқ келтирса ҳам.
4. Янгилик излаш ва яқинликдан қочиш
Кўплаб янги муносабатларни қидирадиган, аммо чуқур эмоционал яқинликдан қочадиган аёллар ҳам учрайди. Мунақша жиддий ва чуқурлашиб кетганда, аёл ўз эркинлигини йўқотишдан ёки ўтмишдаги чуқур эмоционал жароҳатлар билан юзма-юз келишдан қўрқиши мумкин. Бундай ҳолларда муносабатлар узилади ва янги шерик қидирилади.
1. Яқинликдан қўрқиш
Кўп йиллик ёлғизликнинг энг кенг тарқалган сабабларидан бири чуқур яқинликдан қўрқишдир. Онг остида аёл эмоционал сезгирликдан қўрқиши, рад этилиш ёки йўқотиш билан боғлиқ оғриқни бошдан кечиришдан қўрқиши мумкин, бу эса болаликдаги жароҳатлар билан боғлиқ бўлиши мумкин. Бундай аёллар онгсиз равишда муносабатлардан қочишни танлаб, бу оғриқли ҳис-туйғулардан қочишга ҳаракат қилишади.
2. Эркаклар ва муносабатлар ҳақидаги ички тушунчалар
Аёлнинг ҳаёти давомида шаклланган эркаклар ҳақидаги салбий тушунчалари унинг узоқ вақт муносабатсиз қолишига сабаб бўлиши мумкин. Масалан, у аввалги муносабатларда ёмон тажриба орттирган бўлса ёки болаликда шиддатли ва мураккаб оилавий муносабатларга гувоҳ бўлган бўлса, бу унинг онгсиз равишда эркакларни муносиб шерик сифатида қабул қилмаслигига сабаб бўлади. Бундай тушунчалар "барча эркаклар ёмон", "барча эркакларни олиб кетишган" ёки "менда бир нарса нотўғри" каби фикрлар билан ифодаланиши мумкин.
3. Ҳақиқатдан йироқ кутувлар
Баъзи ҳолларда ёлғизлик, аёлнинг шерикга нисбатан ҳақиқатдан йироқ кутувлари билан боғлиқ. Аёл ўз онгли тасаввурида идеал эркак образини яратади, бу образни ҳақиқий ҳаётда учратиш мумкин эмас. Бу кутувлар ё рўй бериши мумкин бўлган хафа бўлишдан ҳимоя сифатида, ёки идеаллаштиришга мойилликни акс эттирувчи ҳолда пайдо бўлади. Аслида эса ҳеч ким бу талабларга жавоб беролмайди, бу эса шерик топишни имконисиз қилади.
4. Онгсиз ўзини чеклаш
Баъзида узоқ муддатли муносабатларсизлик ортида онгсиз ўз-ўзини саботаж қилиш ётади. Аёл ўз аёллик ёки жинсий жозибасидан қўрқиши ёки бахт ва муҳаббатга бўлган ички чекловни ҳис қилиши мумкин. Бундай ҳолатларда аёл онгли равишда эркак қидиришни хоҳлаган бўлса ҳам, онгсиз равишда буни амалга ошириш имкониятларини йўққа чиқаради.
Клиентларимдан бири, Марина деб атаймиз, 35 ёшда эди ва у мен билан ишлаш давомида ҳар бир неча ойда эркакларни алмаштирарди. Унинг романлари жуда шиддатли, аммо қисқа муддатли бўларди. Таҳлил жараёнида аста-секин тушунилдики, Марина учун ҳар бир янги эркак унинг ташланиш қўрқувидан қочиш усули эди. У ташланишдан доимий қўрқишда яшарди ва шу сабабли онгсиз равишда муносабатлар жиддийлашганда уларни узиб юборишга ҳаракат қиларди.
Бошқа бир клиентим Анастасия, 42 ёшда бўлиб, у сўнгги 10 йил давомида муносабатларда бўлмаган эди. У "эркаклар йўқ" деб айтган бўлса-да, таҳлил жараёнида аниқландики, унинг ўзи аввалги жароҳатли тажриба туфайли яқин муносабатлардан қочарди.
Бу икки ҳолат кўрсатадики, кўплаб шерикларни алмаштириш ёки узоқ йиллар давомида якка ҳолда қолиш каби ҳолатлар инсон психологиясидаги муаммоларни акс эттиради. Бундай муаммоларни тушуниш ва улар устида ишлаш орқали аёллар ўзининг онгсиз сабабларини англаб, муносабатларини яхшилашлари мумкин.
Кўплаб шерикларга эга бўлган аёллар
Шерикларини тез-тез алмаштириб турадиган ёки доимий равишда янги муносабатларга киришадиган аёллар, биринчи қарашда, ишончли ва муҳаббатда муваффақиятли кўриниши мумкин. Аммо бу ташқи қиёфанинг ортида кўпинча чуқур эмоционал ва психологик сабаблар ётади. Аналитик амалиётда қуйидаги паттернлар кўп учрайди:1. Қадр-қимматини тасдиқлаш учун ташқи ёрдам излаш
Кўплаб шерикларини алмаштириб турган аёллар доимий равишда ўзларининг жозибадорлиги ва аҳамиятини тасдиқлашга эҳтиёж сезадилар. Улар киришадиган муносабатлар худди бир ойна каби, улар орқали ўзларини чиройли, муҳим ва севимли деб кўришга уринади. Эҳтимол, болаликда, ота-оналарнинг, айниқса, отанинг меҳри етишмаганлиги туфайли шаклланган чуқур ишончсизлик аёлни янги ва янги шериклар қидиришга мажбур қилади.
2. Ёлғизликдан қўрқиш ва ички низолардан қочиш
Кўплаб янги муносабатлар ортида ёлғизликдан қўрқиш ётади. Бу аёллар ўзи билан якка ҳолда қолганда қандай қилиб бўшлиқни тўлдиришни билмасликлари мумкин. Ички низолар, масалан, бўғилган ҳис-туйғулар, амалга ошмай қолган истаклар ёки умидлар уларни доимий равишда муносабатлар қидиришга ундайди, бу уларнинг ўзлари билан учрашишдан қочишларининг бир усулидир.
3. Болаликдаги сценарийни такрорлаш
Баъзи ҳолатларда кўплаб шерикларни алмаштириш болаликдаги сценарийни англамасдан қайта такрорлашни англатади. Масалан, аёл оилада отаси ёки онаси доимий эмас ёки кўплаб қисқа муносабатлар ўтказган бўлса, у онгсиз равишда шу сценарийни такрорлашга мойил бўлади, ҳатто бу унга оғриқ келтирса ҳам.
4. Янгилик излаш ва яқинликдан қочиш
Кўплаб янги муносабатларни қидирадиган, аммо чуқур эмоционал яқинликдан қочадиган аёллар ҳам учрайди. Мунақша жиддий ва чуқурлашиб кетганда, аёл ўз эркинлигини йўқотишдан ёки ўтмишдаги чуқур эмоционал жароҳатлар билан юзма-юз келишдан қўрқиши мумкин. Бундай ҳолларда муносабатлар узилади ва янги шерик қидирилади.
Мунтазам муносабатлар топа олмайдиган аёллар
Бунинг акси бўлган сценарийда аёллар йиллар давомида муносабатсиз қолиб, "эркаклар йўқ" деб ишонч билдиришади. Амалиётимда шундай ҳолатлар кўп учрайди, уларда узоқ муддатли муносабатларсизлик ортида психологик тўсиқлар ва онгсиз инкорлар ётади:1. Яқинликдан қўрқиш
Кўп йиллик ёлғизликнинг энг кенг тарқалган сабабларидан бири чуқур яқинликдан қўрқишдир. Онг остида аёл эмоционал сезгирликдан қўрқиши, рад этилиш ёки йўқотиш билан боғлиқ оғриқни бошдан кечиришдан қўрқиши мумкин, бу эса болаликдаги жароҳатлар билан боғлиқ бўлиши мумкин. Бундай аёллар онгсиз равишда муносабатлардан қочишни танлаб, бу оғриқли ҳис-туйғулардан қочишга ҳаракат қилишади.
2. Эркаклар ва муносабатлар ҳақидаги ички тушунчалар
Аёлнинг ҳаёти давомида шаклланган эркаклар ҳақидаги салбий тушунчалари унинг узоқ вақт муносабатсиз қолишига сабаб бўлиши мумкин. Масалан, у аввалги муносабатларда ёмон тажриба орттирган бўлса ёки болаликда шиддатли ва мураккаб оилавий муносабатларга гувоҳ бўлган бўлса, бу унинг онгсиз равишда эркакларни муносиб шерик сифатида қабул қилмаслигига сабаб бўлади. Бундай тушунчалар "барча эркаклар ёмон", "барча эркакларни олиб кетишган" ёки "менда бир нарса нотўғри" каби фикрлар билан ифодаланиши мумкин.
3. Ҳақиқатдан йироқ кутувлар
Баъзи ҳолларда ёлғизлик, аёлнинг шерикга нисбатан ҳақиқатдан йироқ кутувлари билан боғлиқ. Аёл ўз онгли тасаввурида идеал эркак образини яратади, бу образни ҳақиқий ҳаётда учратиш мумкин эмас. Бу кутувлар ё рўй бериши мумкин бўлган хафа бўлишдан ҳимоя сифатида, ёки идеаллаштиришга мойилликни акс эттирувчи ҳолда пайдо бўлади. Аслида эса ҳеч ким бу талабларга жавоб беролмайди, бу эса шерик топишни имконисиз қилади.
4. Онгсиз ўзини чеклаш
Баъзида узоқ муддатли муносабатларсизлик ортида онгсиз ўз-ўзини саботаж қилиш ётади. Аёл ўз аёллик ёки жинсий жозибасидан қўрқиши ёки бахт ва муҳаббатга бўлган ички чекловни ҳис қилиши мумкин. Бундай ҳолатларда аёл онгли равишда эркак қидиришни хоҳлаган бўлса ҳам, онгсиз равишда буни амалга ошириш имкониятларини йўққа чиқаради.
Амалиётдан мисоллар
Амалиётимда турли ижтимоий қатламлардан келган, турли ҳаётий тажрибага эга бўлган аёллар ушбу икки муқобил сценарийни намоён қилган ҳолатларга дуч келдим.Клиентларимдан бири, Марина деб атаймиз, 35 ёшда эди ва у мен билан ишлаш давомида ҳар бир неча ойда эркакларни алмаштирарди. Унинг романлари жуда шиддатли, аммо қисқа муддатли бўларди. Таҳлил жараёнида аста-секин тушунилдики, Марина учун ҳар бир янги эркак унинг ташланиш қўрқувидан қочиш усули эди. У ташланишдан доимий қўрқишда яшарди ва шу сабабли онгсиз равишда муносабатлар жиддийлашганда уларни узиб юборишга ҳаракат қиларди.
Бошқа бир клиентим Анастасия, 42 ёшда бўлиб, у сўнгги 10 йил давомида муносабатларда бўлмаган эди. У "эркаклар йўқ" деб айтган бўлса-да, таҳлил жараёнида аниқландики, унинг ўзи аввалги жароҳатли тажриба туфайли яқин муносабатлардан қочарди.
Бу икки ҳолат кўрсатадики, кўплаб шерикларни алмаштириш ёки узоқ йиллар давомида якка ҳолда қолиш каби ҳолатлар инсон психологиясидаги муаммоларни акс эттиради. Бундай муаммоларни тушуниш ва улар устида ишлаш орқали аёллар ўзининг онгсиз сабабларини англаб, муносабатларини яхшилашлари мумкин.