"Dostlar tushunmaydi", "Oila qarshi bo'ladi", "Hamkasblar ustimizdan kuladi". Bizni qimmatli maqsadlarga olib boruvchi qarorlardan chekinishimizning mashhur sababi – bu tanqid qo‘rquvi. Yaxshiyamki, psixologiyada undan xalos bo‘lish usuli bor.
Manifestatsiya bo‘yicha trener Maite Issa "Sen orzularing uchun tug‘ilgansan" kitobida boshqalarning fikri bizning motivatsiyamizga, istaklarimizga, o‘z-o‘zimizga bo‘lgan munosabatimizga, ichki tanqidchimizga va ko‘rinishimizga qanday ta’sir qilishini tushuntiradi. Eng asosiysi esa – muammoni ongli ravishda hal qilishni o‘rganish. Bor-yo‘g‘i 4 qadamda!
1-qadam: tanqidni inkor etish mumkin emasligini qabul qiling
Agar siz boshqalarning fikriga bog‘liqligingizni o‘n ballik shkalada baholashingiz kerak bo‘lsa, qaysi raqamni tanlardingiz? 0 – "umuman bog‘liq emasman", 10 – "juda ham bog‘liqligim bor". Endi esa, bu haftada necha marta boshqa odamlarni tanqid qilganingizni eslang: ehtimol, qarindoshlaringiz, do‘stlaringiz yoki hamkasblaringizni, siyosatchilarni, mashhurlarni yoki ijtimoiy arboblarni, chunki ular sizning fikringizcha noto‘g‘ri harakat qilishdi.
Ochig‘ini aytganda, bizning bir qismimiz ham tanqid qilishni yoqtiradi.Bu bizga ishonch bag‘ishlaydi. Biz, boshqalarni tanqid qilish orqali o‘z ustunligimizni ko‘rsatyapmiz, deb o‘ylaymiz. Lekin bu noto‘g‘ri. Qanchalik ko‘p boshqalarni tanqid qilsangiz, shunchalik tanqid qo‘rquvi kuchayadi va hayotingizda o‘zgarishlar qilish qiyinlashadi.
Tanqidni inkor etib bo‘lmaydi. Shu orqali biz ko‘pincha tushunmaydigan dunyoga ma’no beramiz. Biz dunyoqarashimizga mos keladigan narsalarni qabul qilamiz va unga zid keladigan hamda uni xavf ostiga qo‘yadigan narsalardan voz kechamiz. O‘zimizni xavfsiz his qilish, yaxshi ekanligimiz va muhim qarorlarimiz to‘g‘ri ekanligini his qilish uchun biz tanqid qilamiz. Bu insoniyat tabiatidir.
2-qadam: talqin qilishni o‘zgartiring
Kimdir sizning qarorlaringizni tanqid qilsa, bu sizni ranjitmasin. Kimdir sizni kulgili va dunyodagi eng katta omadsizlik deb atasa – xafa bo‘lmang. Qani, keling, kimdir sizni tanqid qilganda aslida nima sodir bo‘lishini ko‘rib chiqaylik.
Biror odam ma’lum tovushlarni chiqaradi. Ular so‘zlarga, so‘zlar esa iboralarga aylanadi. Tovushlar o‘rniga odam belgilarni ishlatishi mumkin, bu belgilar so‘zlarga, so‘zlar esa iboralarga aylanadi.Boshqa odam bu harflar, so‘zlar va iboralar to‘plamini eshitish yoki ko‘rish kanali orqali qabul qiladi.Ikkinchi odam olingan iboralarni ma’lum bir ma’noga ega qiladi, xabarni talqin qiladi.Agar ma’no yoqimsiz bo‘lsa, ikkinchi odam g‘azab, uyat, xafalik yoki qayg‘u kabi his-tuyg‘ularni his qila boshlaydi.Siz tanqidni qabul qilgan vaqtingiz bilan, yoqimsiz his-tuyg‘ularni his qilgan vaqtingiz o‘rtasida talqin qiladigan oraliq qadam bor. Aynan shu qadamni biz ko‘pincha unutamiz. Mana, bu yerda bizning kuchimiz yotadi. Siz tanqid o‘z-o‘zidan salbiy his-tuyg‘ularni keltirib chiqaradi, deb o‘ylaysiz, ammo aslida buning uchun u salbiy talqin bilan mustahkamlanishi kerak. Biz zararli qarorlarni shu asosda qabul qilamiz.
Siz tanqiddan emas, balki boshqalar haqli bo‘lishidan qo‘rqasiz.Bu juda yaxshi. Bilasizmi, nega? Siz odamlar siz haqingizda nima deyishini nazorat qila olmaysiz, lekin o‘z-o‘zingizga bo‘lgan munosabatingizni yaxshilashni o‘rganishingiz mumkin, shunda boshqalarning fikri sizga ta’sir qilmaydi. Ularning fikriga qo‘shilamizmi yoki yo‘qmi, bu faqat bizning o‘zimizga bog‘liq.
3-qadam: maqtov ta’siridan xalos bo‘ling
Boshqalarning fikridan ozod bo‘lish yo‘li tushunishdan o‘tadi: maqtovning ham foydasi yo‘q. Bu ham tanqid kabi, sizga aloqador emas. Chunki bu odamlar sizni emas, balki sizga bo‘lgan munosabatlarini muhokama qilishmoqda.
Bolaligimizdayoq bizni o‘qituvchining maqtovi – eng yaxshi mukofot ekanligiga o‘rgatishgan. Ehtimol, siz ham o‘zingizni ko‘rsatmaslik kerak, deb o‘rgatilganingizni eslarsiz. Bizni yaxshi qizlar qilishni xohlashdi. Bizni maqtashlari uchun shunday qilish kerakligiga ishontirishdi. Qani, keyin nima bo‘ldi, biz ulg‘ayganimizda nima sodir bo‘ldi?
Biz maqtovni izlaydigan qizchaligimizcha qoldik.Biz har qanday yo‘l bilan tanqiddan qochishga va bir nechta yoqimli so‘zlarni olishga harakat qilamiz. Agar doimiy ravishda boshqalarning fikri haqida qayg‘urayotgan bo‘lsak, orzularimiz sari qanday qadam tashlay olamiz? Tanqid qo‘rquvi, xuddi maqtovni kutish kabi, bizni orzularimizdan uzoqlashtiradi va ko‘rinishimizni bloklaydi.
4-qadam: tanlov qiling
Boshqalar baribir sizni tanqid qiladi, siz bunga ta’sir qila olmaysiz. Buni haqiqat sifatida qabul qiling. Shuning uchun nima qilish kerakligi haqida qaror qabul qilish vaqti keldi.Boshqalarga yoqishga harakat qilib yashash, garchi ular sizni tanqid qilishsa ham.O‘zingiz xohlagandek yashash, boshqalarning tanqidiga qaramay.Nimani tanlaysiz? Agar hali ham aniq javob bera olmagan bo‘lsangiz, mana bir nechta yordamchi savollar. Tanqiddan eng yomon oqibatlar qanday bo‘lishi mumkin? Nega bu qo‘rqinchli bo‘lishi mumkin? Bu sizning orzuingizdagi hayotdan voz kechish uchun juda ham dahshatlimi?
Endi o‘zingizdan so‘rang, agar tanqid qo‘rquviga asoslanib qaror qabul qilishda davom etsangiz, eng yomon oqibatlar qanday bo‘lishi mumkin? Bir yildan keyin sizning hayotingiz qanday bo‘ladi? Besh yildan keyin-chi? Hayotingizning oxiriga yetib, boshdan kechirgan hayotingiz haqida qanday fikrda bo‘lasiz?
Orzu yoki bahonani tanlash mumkin. Ularni birlashtirish imkoni yo‘q.
Sizning hayotingiz juda muhim, shuning uchun qimmatli vaqtni bahona va muvaffaqiyatsizlik sabablarini qidirishga sarflash kerak emas. Atrofdagilarning gaplariga quloq solmang – ichki ovozingiz muhimroq.
Manifestatsiya bo‘yicha trener Maite Issa "Sen orzularing uchun tug‘ilgansan" kitobida boshqalarning fikri bizning motivatsiyamizga, istaklarimizga, o‘z-o‘zimizga bo‘lgan munosabatimizga, ichki tanqidchimizga va ko‘rinishimizga qanday ta’sir qilishini tushuntiradi. Eng asosiysi esa – muammoni ongli ravishda hal qilishni o‘rganish. Bor-yo‘g‘i 4 qadamda!
1-qadam: tanqidni inkor etish mumkin emasligini qabul qiling
Agar siz boshqalarning fikriga bog‘liqligingizni o‘n ballik shkalada baholashingiz kerak bo‘lsa, qaysi raqamni tanlardingiz? 0 – "umuman bog‘liq emasman", 10 – "juda ham bog‘liqligim bor". Endi esa, bu haftada necha marta boshqa odamlarni tanqid qilganingizni eslang: ehtimol, qarindoshlaringiz, do‘stlaringiz yoki hamkasblaringizni, siyosatchilarni, mashhurlarni yoki ijtimoiy arboblarni, chunki ular sizning fikringizcha noto‘g‘ri harakat qilishdi.
Ochig‘ini aytganda, bizning bir qismimiz ham tanqid qilishni yoqtiradi.Bu bizga ishonch bag‘ishlaydi. Biz, boshqalarni tanqid qilish orqali o‘z ustunligimizni ko‘rsatyapmiz, deb o‘ylaymiz. Lekin bu noto‘g‘ri. Qanchalik ko‘p boshqalarni tanqid qilsangiz, shunchalik tanqid qo‘rquvi kuchayadi va hayotingizda o‘zgarishlar qilish qiyinlashadi.
Tanqidni inkor etib bo‘lmaydi. Shu orqali biz ko‘pincha tushunmaydigan dunyoga ma’no beramiz. Biz dunyoqarashimizga mos keladigan narsalarni qabul qilamiz va unga zid keladigan hamda uni xavf ostiga qo‘yadigan narsalardan voz kechamiz. O‘zimizni xavfsiz his qilish, yaxshi ekanligimiz va muhim qarorlarimiz to‘g‘ri ekanligini his qilish uchun biz tanqid qilamiz. Bu insoniyat tabiatidir.
2-qadam: talqin qilishni o‘zgartiring
Kimdir sizning qarorlaringizni tanqid qilsa, bu sizni ranjitmasin. Kimdir sizni kulgili va dunyodagi eng katta omadsizlik deb atasa – xafa bo‘lmang. Qani, keling, kimdir sizni tanqid qilganda aslida nima sodir bo‘lishini ko‘rib chiqaylik.
Biror odam ma’lum tovushlarni chiqaradi. Ular so‘zlarga, so‘zlar esa iboralarga aylanadi. Tovushlar o‘rniga odam belgilarni ishlatishi mumkin, bu belgilar so‘zlarga, so‘zlar esa iboralarga aylanadi.Boshqa odam bu harflar, so‘zlar va iboralar to‘plamini eshitish yoki ko‘rish kanali orqali qabul qiladi.Ikkinchi odam olingan iboralarni ma’lum bir ma’noga ega qiladi, xabarni talqin qiladi.Agar ma’no yoqimsiz bo‘lsa, ikkinchi odam g‘azab, uyat, xafalik yoki qayg‘u kabi his-tuyg‘ularni his qila boshlaydi.Siz tanqidni qabul qilgan vaqtingiz bilan, yoqimsiz his-tuyg‘ularni his qilgan vaqtingiz o‘rtasida talqin qiladigan oraliq qadam bor. Aynan shu qadamni biz ko‘pincha unutamiz. Mana, bu yerda bizning kuchimiz yotadi. Siz tanqid o‘z-o‘zidan salbiy his-tuyg‘ularni keltirib chiqaradi, deb o‘ylaysiz, ammo aslida buning uchun u salbiy talqin bilan mustahkamlanishi kerak. Biz zararli qarorlarni shu asosda qabul qilamiz.
Siz tanqiddan emas, balki boshqalar haqli bo‘lishidan qo‘rqasiz.Bu juda yaxshi. Bilasizmi, nega? Siz odamlar siz haqingizda nima deyishini nazorat qila olmaysiz, lekin o‘z-o‘zingizga bo‘lgan munosabatingizni yaxshilashni o‘rganishingiz mumkin, shunda boshqalarning fikri sizga ta’sir qilmaydi. Ularning fikriga qo‘shilamizmi yoki yo‘qmi, bu faqat bizning o‘zimizga bog‘liq.
3-qadam: maqtov ta’siridan xalos bo‘ling
Boshqalarning fikridan ozod bo‘lish yo‘li tushunishdan o‘tadi: maqtovning ham foydasi yo‘q. Bu ham tanqid kabi, sizga aloqador emas. Chunki bu odamlar sizni emas, balki sizga bo‘lgan munosabatlarini muhokama qilishmoqda.
Bolaligimizdayoq bizni o‘qituvchining maqtovi – eng yaxshi mukofot ekanligiga o‘rgatishgan. Ehtimol, siz ham o‘zingizni ko‘rsatmaslik kerak, deb o‘rgatilganingizni eslarsiz. Bizni yaxshi qizlar qilishni xohlashdi. Bizni maqtashlari uchun shunday qilish kerakligiga ishontirishdi. Qani, keyin nima bo‘ldi, biz ulg‘ayganimizda nima sodir bo‘ldi?
Biz maqtovni izlaydigan qizchaligimizcha qoldik.Biz har qanday yo‘l bilan tanqiddan qochishga va bir nechta yoqimli so‘zlarni olishga harakat qilamiz. Agar doimiy ravishda boshqalarning fikri haqida qayg‘urayotgan bo‘lsak, orzularimiz sari qanday qadam tashlay olamiz? Tanqid qo‘rquvi, xuddi maqtovni kutish kabi, bizni orzularimizdan uzoqlashtiradi va ko‘rinishimizni bloklaydi.
4-qadam: tanlov qiling
Boshqalar baribir sizni tanqid qiladi, siz bunga ta’sir qila olmaysiz. Buni haqiqat sifatida qabul qiling. Shuning uchun nima qilish kerakligi haqida qaror qabul qilish vaqti keldi.Boshqalarga yoqishga harakat qilib yashash, garchi ular sizni tanqid qilishsa ham.O‘zingiz xohlagandek yashash, boshqalarning tanqidiga qaramay.Nimani tanlaysiz? Agar hali ham aniq javob bera olmagan bo‘lsangiz, mana bir nechta yordamchi savollar. Tanqiddan eng yomon oqibatlar qanday bo‘lishi mumkin? Nega bu qo‘rqinchli bo‘lishi mumkin? Bu sizning orzuingizdagi hayotdan voz kechish uchun juda ham dahshatlimi?
Endi o‘zingizdan so‘rang, agar tanqid qo‘rquviga asoslanib qaror qabul qilishda davom etsangiz, eng yomon oqibatlar qanday bo‘lishi mumkin? Bir yildan keyin sizning hayotingiz qanday bo‘ladi? Besh yildan keyin-chi? Hayotingizning oxiriga yetib, boshdan kechirgan hayotingiz haqida qanday fikrda bo‘lasiz?
Orzu yoki bahonani tanlash mumkin. Ularni birlashtirish imkoni yo‘q.
Sizning hayotingiz juda muhim, shuning uchun qimmatli vaqtni bahona va muvaffaqiyatsizlik sabablarini qidirishga sarflash kerak emas. Atrofdagilarning gaplariga quloq solmang – ichki ovozingiz muhimroq.