Одатлар нима?
Ўзингиздаги одатларни, масалан, “мен буни одатда қиламан” ёки “кўп марта такрорлайман” деб кузатишингиз мумкин. Одатлар — бу биз ҳаёт давомида шакллантирган, кўп марта такрорланган ҳаракатлар бўлиб, улар вақт ўтиши билан автоматик равишда содир бўлади.
Ўзингиздаги одатларни, масалан, “мен буни одатда қиламан” ёки “кўп марта такрорлайман” деб кузатишингиз мумкин. Одатлар — бу биз ҳаёт давомида шакллантирган, кўп марта такрорланган ҳаракатлар бўлиб, улар вақт ўтиши билан автоматик равишда содир бўлади.
Одатлар қандай шаклланади?
Физиологик нуқтаи назардан, одатлар асосан нерв тизими ва мия фаолияти билан боғлиқ. Инсон бирор ишни доимий равишда бажарганида, унинг мияси ичида янги нейрон алоқалари шаклланади. Бу алоқалар кучайиб, янада барқарор бўлиб боради, натижада одам бундай ҳаракатларни осонликча, кўп куч сарфламасдан амалга оширади.Допамин ва завқ
Агар киши ўзга ёқимли одатлар билан шуғулланса, унинг мияси допамин, яъни “бахт гормони”ни ишлаб чиқаради. Бу эса одатларни давом эттиришни рағбатлантиради.Психологик механизм
Одатлар шаклланишининг психологик томонлари мотивация, ўз-ўзини бошқариш ва когнитив (тафаккур) жараёнлари билан боғлиқ. Яъни асосий савол - “Мен нима учун буни қиламан?”Янги одатларни шакллантириш
Янги одатлар шаклланишида ўзини назорат қилиш ва ўз-ўзини бошқариш катта роль ўйнайди. Инсон ўз хатти-ҳаракатларини бошқариш орқали фойдали одатларни шакллантириши мумкин, аммо бу жиддий куч ва мунтазам амалиётни талаб қилади. Шунингдек, кишининг эътиқоди ва қарашлари ҳам қайси одатлар шаклланиши ва қўллаб-қувватланишига таъсир қилади.Ўзингизга фойдали одатларни шакллантириш учун
- Мақсад ва қадриятларингизни аниқ билиш. Бу одатларни самарали шакллантиришга ёрдам беради.
- Атрофдагиларнинг ёрдами. Атрофингиздаги инсонлар қўллаб-қувватласа, муваффақият эҳтимоли ошади.
- Мунтазамлик. Амалиётни доимий давом эттириш одатни мустаҳкамлашда муҳим роль ўйнайди.
Одатларингизни ўз-ўзини таҳлил қилиш машқи
Кичик бир таҳлил машқини синаб кўришингиз мумкин:- Бир варақни олинг.
- Учта устун чизинг.
- Биринчи устун: Сизга кераксиз бўлган, зарарли одатларни ёзинг.
- Иккинчи устун: Бу одатлар сизга нима беради, нима учун буни қиляпсиз? Сабабларини ўйлаб ёзинг.
- Учинчи устун: Бу одатдан қутулишни нима учун истайсиз? (Фақат ўзингиз учун, бошқаларнинг фикрини ҳисобга олмасдан жавоб беринг).