Оилавий муносабатлар психологияси

Оилавий муносабатлар психологияси шахсларнинг устуворликлари ва мақсадларини амалга оширишдаги муаммоларни ва вазиятларни ўрганади. Ҳар бир киши бугунги кунда оилавий муносабатларни сақлаш ва мустаҳкамлашда қийинчиликларга дуч келади. Шериклар бирга яшаган сари, фарқлар, низолар ва эмоционал таъсирлар кучаяди. Оила жамиятнинг муҳим институти бўлиб, ҳар бир шахсга ва жамиятга катта таъсир кўрсатади. Бу икки хил шахслар ўртасидаги мураккаб муносабатлар билан характерланади.

Ҳар бир оила - бу кичик ижтимоий-психологик жамоа ёки гуруҳ бўлиб, икки ҳамкорнинг, уларнинг ота-оналарининг ва болаларининг ўзаро муносабатлари асосида қурилади. Оиланинг тузилиши, ижтимоий фаоллиги ва маънавий-психологик муҳити нафақат умумий хусусиятлар, балки ўзига хос вазиятларга ҳам боғлиқ.

Оилавий муносабатлар психологияси оиланинг мавжуд бўлган шароитларига боғлиқ. Уларнинг таълим даражаси, маданияти, қадриятлари, ахлоқи, яшаш жойи ва бошқалар. Шу омиллардан келиб чиқиб, ҳамкорларнинг бирлашиши ва консолидациясига боғлиқ. Улар оилавий муносабатларнинг табиатига ўз таъсирини ўтказади.

Ҳар бир оила аъзоси доимий равишда бир-бирлари билан ўзаро алоқада бўлиб, ҳар бирининг шахсий аҳамияти ва қизиқишлари бўлади. Шахсларнинг хусусиятлари ва муносабатлари оиланинг хусусиятларини ва вазифаларини белгилайди.

Оилавий алоқа оиланинг мақсадларига эришиш учун ҳамкорларнинг ҳаракатларини мувофиқлаштиради. Рухий муносабатлар муҳаббатнинг зарурий қисмидир.

Кенг маънода оила - бу ижтимоий-иқтисодий бўлим бўлиб, умумий ҳаёт тарзи ва бюджетга эга. Ушбу вазифалар ҳар икки шерикка тегишли.

Оилавий вақтни биргаликда ўтказиш ва тарбия оиланинг муҳим вазифаларидир. Оилавий дам олиш муҳаббат муҳитини яратиб, шахсни тўлиқ ривожлантиради. Тарбия вазифаси болалар ва кекса авлодга ғамхўрлик қилишдир. Оилавий тарбия боланинг ривожланишига таъсир қилади. Шунингдек, ота-оналар болаларнинг ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилишлари керак.

Ота-оналарнинг муносабатлари бола ва ота-оналар ўртасидаги ўзаро алоқани кўрсатади. Ота-оналарнинг муносабатлари боланинг шахсини қандай қабул қилишини ва унга қандай муносабатда бўлишини белгилайди. Ота-оналар муносабатларининг тузилиши эмоционал, когнитив ва поведенциал элементлардан иборат.

Ота-оналарнинг муносабатлари учта асосий шароитга жавоб бериши керак: адекватлик (боланинг хусусиятларини реал баҳолаш), мослашувчанлик (боланинг ўсишига мослашиш) ва прогностик (боланинг келажакдаги ривожланишига мослашиш).

Болаларнинг ривожланиши фақат тарбия орқали эмас, балки оила аъзоларининг фаолиятини кузатиш орқали ҳам рўй беради. Улар катталарнинг ҳаракатларини кузатиб, ижтимоий тажрибага эга бўладилар.