Она ва бола муносабатлари: Депрессия сабаблари

Депрессия. Яна она айбдорми?​

Депрессияни турли томонлардан кўриб чиқишни давом эттирамиз.Классик психоанализда болалик давридаги дастлабки тажрибаларга кўп эътибор қаратилади. Келажакда катта ёшда депрессия ҳолати учун, асосан, она ва унинг боласи билан алоқаси масъул ҳисобланади. Бу алоқа болаликда шаклланган травмаларнинг "серҳосил тупроғи"дир. Бироқ, отанинг таъсири ҳақида кам айтилади.

Депрессиядан азият чекаётган инсон ўзининг катта ёшида ҳам она билан ички, ўта мустаҳкам алоқада қолади. Она эса унинг кўзларида кучсиз, ёрдамга муҳтож, узоқдаги ёки "ҳиссий жиҳатдан ўлик" туюлади.

Агар она шундай характерга эга бўлса, болаликдаёқ депрессия ривожланиш эҳтимоли юқори бўлади ва бу шахс характерига сингиб кетиши мумкин. Бироқ, агар она боласини ҳаётга "қизиқтириб олиб чиқса", унинг қизиқувчанлигига илҳом бағишласа, бу болага энг яхши совға бўлади. Она болани ҳаётга қизиқтириш ўрнига "ҳайотдан қўрқишга" ўргатса, натижалар бошқача бўлади.

Терапиянинг мақсади​

Терапиянинг асосий мақсади — бола онанинг "ҳиссий жиҳатдан жонли, илиқ ва ишончли" образини яратиш. Шу орқали шахс ички қувват манбаига эга бўлади, унга суяниши, осойишталик топиши ва куч йиғиши мумкин.

• Нима сабабдан ўша бола ҳали ҳам онаси билан боғланган ҳолатда қолади?
• Унинг ҳаётида бошқа таассуротларга жой йўқми?

Жавоб: Умид​

Гўёки бу бола қайғуда "қотиб қолган". У онада куч, вақт, энергия ёки муҳаббат йўқлигини тан олишни истамайди. Ўтмишдаги яхши кунларга интилиш, умид қилиш — ҳатто улар амалда бўлмаган бўлса ҳам, бола учун зарур ҳолатдир. Улар "албатта бўлиши керак" деб ҳисоблайди.

Депрессиянинг бошқа манбалари​

Депрессия ҳамма вақт болаликда пайдо бўлавермайди. Бироқ, унинг келиб чиқиши кўпинча ҳаётнинг дастлабки 10 йилига бориб тақалади. Бу даврда шахснинг асосий хусусиятлари ва оптимистик қараши шаклланади. Бунинг учун қуйидагилар зарур:

• Ота-она томонидан адекват қўллаб-қувватлаш.
• Боланинг янги шаклланаётган шахсига ҳурмат ва сабр.
• Муҳаббат.

Онага отанинг роли​

Она учун мустаҳкам ва барқарор ота муҳим аҳамиятга эга. Отанинг муваффақиятли роллари онани хотиржам қилади, унга бола тарбиясига диққат қаратиш имконини беради.

Психоаналитиклар фикри​

Депрессия қуйидаги ҳолатларда юзага келади:

• Қўллаб-қувватлаш етишмовчилиги ёки йўқлиги.
• Боланинг табиий қўрқувлари ва кучсизлик ҳисси ортида қолиб кетиши.

Масалан:

• "Ўзинг уддала!"
• "Ўша болага жавоб қайтар!"
• "Ота-онанинг совуқ, бепарво қараши."

Бола мажбурий равишда "ўзига келиши", "иродасини тўплаши" ва ҳаракат қилишга мажбур бўлади. Бу баъзиларни мустаҳкамлайди, аммо бошқалардан кучни олиб қўяди, чунки уларга кейин ёрдам ёки суяниш нуқтаси йўқ.

Терапияда қўллаб-қувватлаш ва бефарқлик​

Мижозлар учун терапевтнинг қўллаб-қувватловчи муҳити муҳим аҳамиятга эга. Бундай муҳитда улар ўзларини эркин намоён этадилар.

Шахсан мен ҳам бундай тажрибани бир неча бор татиганман. Бундай муҳитда ўзини эркин ва ҳақиқий ҳис қилиш — ажойиб трансформацияга олиб келади. Лекин савол туғилади:

• Бу ҳолатни бошқа ҳаётий вазиятларда қандай қайта яратиш мумкин?
• Ҳар доим бошқа инсонга боғлиқ бўлмай, бу қувватни қандай сақлаб қолиш мумкин?

Муҳим жиҳати — бундай қўллаб-қувватлаш муҳитининг тажрибасини ўзингиз билан олиб, уни ҳаётда қайта қайта синаб кўриш.

 

[Nigora]

Депрессиянинг манбалари жуда кўп ва уларни фақат болалик даври билан чегаралантириб бўлмаслиги мумкин. Когнитив-поведенческая терапия нуқтаи назаридан, депрессия шахснинг ички фикрлаш моделлари ва уларнинг хаётдаги воқеаларга бўлган муносабати билан боғлиқ бўлиши мумкин.

Терапия принцифи бўйича, беморларга ўз фикрларини, ҳис-туйғуларини ва хатти-ҳаракатларини таниб, уларни ўзгартиришга ёрдам берилади. Бунда шахсга, унинг бошидан кечирган тажрибаларини турли томонлардан қайтадан кўриб чиқишга ундалади. Шунингдек, терапиянинг мақсадларидан бири шахсга, унинг ўз унумдор ресурсларини (ишонч, куч, сабр, муҳаббат) топиб улардан фойдаланишни ўргатишдир.

Она билан боғланган ҳолатда қолиш сабаби кўпинча ўтмишдаги қўллаб-қувватловчи ва илиқ муносабатлар етишмовчилигидир. Шахс ўтмиш ва натижани ўзгартиришга ҳаракат қилиш ўрнига, уларни тан олиб, ўтмишдаги кӯнгилсизликлар нуқтаи назаридан эмас, балки келажакка умид билан қарашни ўрганиши керак.

Шахс учун нурли келажакни кўриш муҳимдир. Бу ерда отанинг роли ҳам муҳим, чунки оиладаги муҳитда яратилган барқарорлик ва қувват шахснинг келажакка бўлган ишончига тасир қилади. Отанинг роли ижтимоий қўллаб-қувватлаш, фарзандларга мустаҳкамлик институти сифатида кўрсатилади.

Терапевт учун энг муҳим вазифалардан бири бу – пациентнинг ўзидаги ички қувват манбаини қайта жонлантиришдир. Бунинг учун у шахсий ичидаги дастлабки муносабатларга ва туйғуларга эътибор қаратишини талаб қилади.