O'smirlik yoshi - bu jismoniy va psixologik o'zgarishlar, mustaqillik va o'zlikni shakllantirish davri. Bu davrda ota-onalar va o'smir o'rtasidagi munosabatlar sezilarli darajada o'zgaradi, yaqinlikdan uzoqlashuv, tushunishdan nizolarga o'tadi. Muvozanatli muloqotning kaliti nazoratdan qo'llab-quvvatlashga, diktatdan dialogga o'tishda yotadi.
Nazorat Sabablari: Ota-onalar o'smirni xavfsizligi uchun, uni "qanot ostidan" qo'yib yubormaslik istagida yoki o'smir to'g'ri qaror qabul qilolmasligiga ishonmaganligi uchun nazorat qilishlari mumkin.
Nazorat Natijalari: O'smirlar bilan nazorat ko'pincha ishlamaydi, lekin ota-onalar nazoratni kuchaytirish kerak deb o'ylashadi, masalan, bola:
Empatiya: O'smirning hissiyotlarini tushunishga harakat qiling, hatto ular sizga tushunarsiz bo'lsa ham. "Sizga hozir qiyin ekanini tushunaman" deb ayting.
Tanqiddan voz kechish: O'smirni tanqid va qoralashdan qoching, hatto uning xatti-harakatlari sizga yoqmasa ham. Buning o'rniga, o'z hissiyotlaringiz va fikrlaringizni bildiring.
Ishonch: O'smirga yoshi va mas'uliyat darajasiga mos ravishda mustaqil qarorlar qabul qilishga ishonch bildiring.
Ijobiy rag'batlantirish: O'smirni muvaffaqiyatlari uchun maqtang va u bilan muloqotni rag'batlantiring.
Qoidalar: Aniq qoidalar o'rnating, lekin ularni tushuntiring va o'smir bilan muhokama qiling, shunda ularning maqsadini tushunsin.
Chegaralar: Zarur deb hisoblagan chegaralarni o'rnating, lekin o'smirning erkinligini sababsiz cheklamang.
Qiyinchilikda qo'llab-quvvatlash: Qiyin paytlarda o'smir bilan birga bo'ling, unga echimlar topishga va o'zini xavfsiz his qilishga yordam bering.
O'zlik: O'smirning o'zligini shakllantirishda unga yordam bering, uning individualligini va qiziqishlarini e'tirof eting, o'z qadriyatlaringizni unga majburlamang.
O'z-o'zini baholash: Qabul qilish va sevgi muhiti yarating, shunda o'smir o'zini ishonchli his qiladi va ijobiy o'z-o'zini baholashga ega bo'ladi.
Kechirimlilik: O'smirning xatolarini kechiring, unga doimo eslatmang.
Vaqt: O'smirga yetarli vaqt ajrating, uning hayotiga qiziqish bildiring, unga qiziqarli mavzularda suhbatlashing.
Nazoratdan Qo'llab-quvvatlashga O'tish:
Nazorat vs Qo'llab-quvvatlash: Nazorat qo'rquv va o'smirni himoya qilish istagiga asoslanadi, uning erkinligini cheklaydi. Qo'llab-quvvatlash esa ishonchga asoslangan bo'lib, o'smirni mustaqil va mas'uliyatli qilish istagiga tayanadi.Nazorat Sabablari: Ota-onalar o'smirni xavfsizligi uchun, uni "qanot ostidan" qo'yib yubormaslik istagida yoki o'smir to'g'ri qaror qabul qilolmasligiga ishonmaganligi uchun nazorat qilishlari mumkin.
Nazorat Natijalari: O'smirlar bilan nazorat ko'pincha ishlamaydi, lekin ota-onalar nazoratni kuchaytirish kerak deb o'ylashadi, masalan, bola:
- yomon kompaniyaga qo'shilmasligi,
- o'qishda sustlashmasligi,
- "taqiqlangan narsalarga" qiziqmasligi uchun.Ammo bu faqat bolaning ota-onadan sir tutishiga olib keladi.
Ishonch va Qo'llab-quvvatlashga asoslangan munosabatlarni qanday qurish mumkin:
Faol tinglash: O'smirni gapini bo'lmasdan va tanqid qilmasdan tinglashni o'rganing, uning nuqtai nazarini tushunishga harakat qiling.Empatiya: O'smirning hissiyotlarini tushunishga harakat qiling, hatto ular sizga tushunarsiz bo'lsa ham. "Sizga hozir qiyin ekanini tushunaman" deb ayting.
Tanqiddan voz kechish: O'smirni tanqid va qoralashdan qoching, hatto uning xatti-harakatlari sizga yoqmasa ham. Buning o'rniga, o'z hissiyotlaringiz va fikrlaringizni bildiring.
Ishonch: O'smirga yoshi va mas'uliyat darajasiga mos ravishda mustaqil qarorlar qabul qilishga ishonch bildiring.
Ijobiy rag'batlantirish: O'smirni muvaffaqiyatlari uchun maqtang va u bilan muloqotni rag'batlantiring.
Qiyin Vaziyatlarda Muloqot:
Nizolar: Nizolarni bostirish o'rniga, ularni dialog va tushunish uchun imkoniyat sifatida foydalaning.Qoidalar: Aniq qoidalar o'rnating, lekin ularni tushuntiring va o'smir bilan muhokama qiling, shunda ularning maqsadini tushunsin.
Chegaralar: Zarur deb hisoblagan chegaralarni o'rnating, lekin o'smirning erkinligini sababsiz cheklamang.
Qiyinchilikda qo'llab-quvvatlash: Qiyin paytlarda o'smir bilan birga bo'ling, unga echimlar topishga va o'zini xavfsiz his qilishga yordam bering.
Shaxsiyatni shakllantirishga ta'sir:
Mustaqillik: O'smirning mustaqillikka intilishini qo'llab-quvvatlang, unga qaror qabul qilish va o'z harakatlari uchun mas'uliyat olish imkoniyatini bering.O'zlik: O'smirning o'zligini shakllantirishda unga yordam bering, uning individualligini va qiziqishlarini e'tirof eting, o'z qadriyatlaringizni unga majburlamang.
O'z-o'zini baholash: Qabul qilish va sevgi muhiti yarating, shunda o'smir o'zini ishonchli his qiladi va ijobiy o'z-o'zini baholashga ega bo'ladi.
Ishonch va O'zaro Tushunish
Ochiqlik: O'smir bilan muloqotga ochiq bo'ling, unga o'z fikrlaringiz va hissiyotlaringizni bo'lishing, shunda u sizni yaxshiroq tushuna oladi.Kechirimlilik: O'smirning xatolarini kechiring, unga doimo eslatmang.
Vaqt: O'smirga yetarli vaqt ajrating, uning hayotiga qiziqish bildiring, unga qiziqarli mavzularda suhbatlashing.
Xulosa
O'smirlik yoshi - bu bolalikdan kattalik hayotiga o'tish davri. Sizning ota-ona sifatidagi vazifangiz - o'smirga sevgi, ishonch va qo'llab-quvvatlash muhitini yaratish, shunda u erkin rivojlanib, o'z shaxsiyatini shakllantira oladi. Nazoratdan qo'llab-quvvatlashga o'tish - bu tarbiya uslubini o'zgartirish emas, balki bolangizning kelajagiga investitsiyadir.
O'zbekistonning barcha shaharlarida istalgan fan bo'yicha eng yaxshi saralangan o'qituvchilar va repetitorlar.
