O'smirlik davridagi depressiya: sabablari, alomatlari va davolash usullari

Ushbu maqolada o'smirlar nima uchun depressiyaga uchrayotgani, bu holatni qanday aniqlash va zamonaviy tibbiyot qanday yordam berishi haqida gaplashamiz.

O'smirlik davridagi depressiya sabablari​

Depressiya – bu, avvalo, kasallikdir. U har qanday yoshda yuzaga kelishi mumkin va har doim nafaqat shaxs bilan ijtimoiy munosabatlar uchun, balki jismoniy jihatdan ham jiddiy oqibatlarga olib keladi. O'smirlik davridagi depressiya esa, o'sib borayotgan organizmning inqirozi davriga to'g'ri kelgani uchun o'ziga xos xususiyatlarga ega. JSSTning 2023 yilgi ma'lumotlariga ko'ra, o'smirlarning taxminan 11% turli xil depressiv buzilishlar alomatlari bilan duch keladi (ularning 30% uzoq muddatli depressiv epizodlarni boshdan kechirishadi). Bu jiddiy holat ko'pincha "o'smirlik davriga" berkinib qoladi va e'tibordan chetda qoladi. Natijalar esa ko'pincha ayanchli bo'ladi.

Sabablarni shartli ravishda ikki qismga bo'lish mumkin: ichki (genetika, psixikaning o'ziga xos xususiyatlari) va tashqi (hayot sharoitlari, kontekst) omillar. Bularning barchasi depressiyaning shakllanishiga turlicha ta'sir qilishi mumkin.

Ichki sabablari:​

• Genetik moyillik
• Gormonal o'zgarishlar
• Surunkali somatik kasalliklar mavjudligi
• O'ziga nisbatan yuqori talabchanlik
• Tashvishlanishning yuqori darajasi
• O'zini salbiy qabul qilish

Tashqi sabablari:​

• Kuchli stress (o'qish, oiladagi vaziyat, tengdoshlar bilan munosabatlar)
• Yo'qotish (yaqin odam, qarindosh yoki hayvonning o'limi)
• Doimiy qo'llab-quvvatlash yetishmasligi
• Travmatik voqea (ota-onaning ajralishi, ko'chish, zo'ravonlik)
• Joriy ziddiyat
• Kuchli yuklamalar

O'smirlik davridagi depressiyaning alomatlari​

Biz kasallikni biror narsa "to'g'ri emas" bo'lganda sezamiz va bu bizning hayot faoliyatimizga ta'sir qiladi. O'smirlik davridagi alomatlarni aniqlash esa qiyinroq bo'lishi mumkin. Chunki bu davrda organizmning biologik, fiziologik va fizik o'zgarishlari tufayli ko'plab "to'g'ri emas" holatlar o'smirlik davrining oddiy oqimi deb qabul qilinishi mumkin.

Umumiy alomatlar:​

1. Umumiy qayg'u va tushkunlik holati
2. Ishtahada o'zgarishlar (ortiqcha ovqatlanish yoki ovqatdan voz kechish)
3. Uyqu buzilishlari (ortiqcha uyqu yoki uyqusizlik)
4. Oldin yoqadigan narsalardan zavqlanmaslik
5. Katta qo'rquvlar
6. Diqqatni jamlay olmaslik, fikrlash va xotira qiyinligi
7. Zaiflik hissi, mushak tonusining pastligi
8. Aybdorlik va umidsizlik hissi
9. Kelajak haqidagi salbiy fikrlar
10. O'z joniga qasd qilish fikrlari

O'smirlik davriga xos alomatlar:​

1. Qayg'u va tushkunlik o'rniga g'azab va asabiylikning birinchi o'ringa chiqishi
2. O'qishdagi muvaffaqiyatsizlik, maktabdan qochish
3. Tajovuzkor xatti-harakatlar va destruktiv odatlar paydo bo'lishi
4. Tashvish va psixomotor qo'zg'alish
5. Tushuntirib bo'lmaydigan jismoniy og'riqlar
6. Giyohvand moddalar suiiste'mol qilinishi
7. Ijtimoiy tarmoqlar/internetdan ortiqcha foydalanish
8. Xavfli xatti-harakatlar

Depressiyani davolash​

Biz boshlangan joydan boshlaylik: depressiya kasallikdir. Va uni mutaxassis davolashi kerak. Agar siz o'smirdan xavotirli alomatlarni sezsangiz, shoshilinch choralar ko'rmang, lekin befarq ham bo'lmang.

Davolash bosqichlari:​

1. Pediatrga murojaat qilish: Eng birinchi va oson yo'l — pediatrga murojaat qilish. U sizni nevrolog, bolalar psixiatori yoki psixoterapevtga yuboradi.
2. Diagnostika: Mutaxassislar sizga maslahatchi yoki dorivor yordam kerakligini aniqlashadi.
3. Psixoterapiya: Depressiyaning darajasiga qarab, turli xil psixoterapiya usullari taklif qilinishi mumkin.
4. Dorivor yordam: Ba'zi hollarda, ayniqsa og'ir shakllarida, dorivor yordam talab qilinishi mumkin.

O'smirlik davridagi depressiya — bu jiddiy kasallik bo'lib, e'tibor va professional yondashuvni talab qiladi. Agar o'smirda tashvishli alomatlarni sezsangiz, mutaxassislarga murojaat qilishni kechiktirmang.