Ота-оналарнинг низолари болаларга қандай таъсир қилади

Оиладаги шовқинли овозлар ва эмоциялар тўфони болаларнинг руҳиятига чуқур из қолдиради. Ота-оналарнинг ғазаб ва умидсизликка тўлган бақир-чақирлари болаларда қўрқув ва улкан беқарорлик туйғуларини уйғотади. Бола ҳали конфликтнинг сабабларини тўлиқ англай олмаслиги сабабли, бу ҳолатни ўзининг кичик дунёсига таҳдид сифатида қабул қилади.

Афсуски, ота-оналарнинг хулқ-атвори бола учун ягона намуна бўлиб қолади. Оилада кузатиладиган хатти-ҳаракатларини сингдирган болалар беихтиёр равишда агрессия ва бақир-чақирларни муаммоларни ҳал қилишнинг одатий усули сифатида қабул қиладилар. Бу уларда шахсий муносабатлар ҳақида нотўғри тушунчаларни шакллантириб, келажакда жиддий психологик муаммоларга олиб келиши мумкин.

Ҳар бир низо, айниқса, агар у мунтазам равишда содир бўлса, боланинг нозик қалбида из қолдиради, худди дарахтдаги ярага ўхшаб. Импринтинг феномени, ёки жароҳатли хотиралар, болаликдаги жароҳатлар бутун ҳаёт давомида инсонга қандай кучли ва чуқур таъсир кўрсатиши мумкинлигини тушунтиради.

Ота-оналар ўртасидаги низолар болаларга етказадиган асосий жароҳатлар:

• Агрессив хулқ-атворни моделлаштириш: Ота-оналарнинг мунтазам жанжалларини кузатган болалар ушбу хатти-ҳаракат моделини тенгдошлари ва атрофдагилар билан ўзаро муносабатларда қўллайдилар.
• Айб ва жавобгарлик ҳисси: Бола онгсиз равишда ота-оналарининг жанжалларида ўзини айбдор ҳис қилиши мумкин, чунки у ўзини жанжалда провокатор деб ҳисоблайди. Бу эса паст ўз-ўзини баҳолаш ва камчилик ҳиссининг шаклланишига олиб келади.
• Қўрқув ва хавотир: Оиладаги доимий зўриқиш болада келажак учун қўрқув ва хавотир уйғотади. У ота-онаси ажрашиб кетишидан, уни ёлғиз қолдиришларидан ёки жанжал жисмоний зўравонликка айланишидан қўрқади.
• Боғланишнинг бузилиши: Ота-оналар ўртасидаги низолар боланинг хавфсизлик ва ҳимоя ҳиссини бузади. У катталарга ишонишни тўхтатади ва яқин муносабатлар қуришда қийинчиликларни бошдан кечиради.
• Эмоционал ривожланишда ортда қолиш: Низоли оилада ўсган болалар кўпинча эмоционал ривожланишда ортда қоладилар. Улар учун ҳис-туйғуларини ифода этиш, бошқаларга ҳамдардлик кўрсатиш ва соғлом муносабатлар ўрнатиш қийин бўлади.

Ота-оналар низолари болаларга қандай таъсир қилади

Болалик жароҳатларининг оқибатлари катта ёшда қуйидагича намоён бўлиши мумкин:

1. Руҳий саломатлик муаммолари: депрессия, хавотирли бузилишлар, жароҳатдан кейинги стресс бузилиши.
2. Шахсий муносабатларда қийинчиликлар: ишончли муносабатларни қуришда қийинчиликлар, кодепендентликка мойиллик, агрессив хулқ-атвор.
3. Паст ўз-ўзини баҳолаш: паст ўз-ўзини баҳолаш, камчилик ҳисси, ўзини қоралашга мойиллик.
4. Жисмоний касалликлар: стресс билан боғлиқ сурункали касалликлар (масалан, яра, гипертония).

Ота-оналар низоларининг болаларга бўлган салбий таъсирини олдини олиш учун қуйидагиларни амалга ошириш муҳим:

1. Оилада муҳаббат ва қўллаб-қувватлаш муҳитини яратинг.
2. Низоларни бақир-чақир ва ҳақоратларсиз конструктив тарзда ҳал қилишни ўрганинг.
3. Мутасадди мутахассислардан ёрдам сўранг (психолог, оилавий терапевт).
4. Болаларга низоларнинг сабабларини уларнинг ёшига мос равишда тушунтиринг.
5. Болаларга соғлом муносабатлар намунасини кўрсатинг.

Хулоса

Болалар жуда сезгир мавжудотлардир. Оилада бўлаётган воқеалар уларнинг ривожланишига катта таъсир кўрсатади. Шунинг учун улар учун хавфсиз ва муҳаббатли муҳит яратиш жуда муҳим, шунда улар бахтли ва соғлом одамлар бўлиб ўсиб ривожланадилар.