Psixologiyada sharmandalikni tushunish

Sharmandalik inson psixikasining murakkab va ko'p qirrali hissiyotlaridan biridir. Bu his-tuyg'u inson hayotining turli jabhalariga chuqur ta'sir ko'rsatishi mumkin. Ushbu maqolada biz psixologiyada sharmandalikni tushunish, uning paydo bo'lish sabablari va bu his-tuyg'u bilan qanday kurashish mumkinligini ko'rib chiqamiz.

Sharmandalik nima?​

Sharmandalik – bu insonning o'zini yomon, qadrsiz yoki kamsitilgan deb his qilishidan kelib chiqadigan hissiy holat. Bu hissiyot insonning o'ziga nisbatan salbiy baho berishiga sabab bo'ladi va ko'pincha o'zini boshqalardan yomonroq deb his qilish bilan bog'liq bo'ladi.

Sharmandalikning paydo bo'lish sabablari​

1. Oilaviy tarbiya: Sharmandalik ko'pincha bolalik davrida shakllanadi. Ota-onalar yoki yaqin qarindoshlar tomonidan berilgan qattiq tanqidlar, kamsitishlar yoki qo'llab-quvvatlovchi so'zlarning yetishmasligi bolaning o'zini yomon his qilishiga olib kelishi mumkin.
2. Jamiyat va madaniyat: Jamiyat va madaniyatning ma'lum normativ va qoidalari odamda sharmandalik hissini paydo qilishi mumkin. Odamlar jamiyatning ma'lum talablariga javob bermaganda, o'zlarini yomon his qilishlari mumkin.
3. Shaxsiy tajribalar: Shaxsiy muvaffaqiyatsizliklar, kamchiliklar yoki xatolar odamda sharmandalikni keltirib chiqarishi mumkin. Bu tajribalar insonning o'ziga bo'lgan hurmatini pasaytirishi va o'zini kamsitilgan deb his qilishiga olib kelishi mumkin.

Sharmandalikning ta'siri​

Sharmandalik insonning ruhiy va jismoniy salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Bu hissiyot uzoq muddatli stress, depressiya, tashvish va hatto jismoniy kasalliklar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Sharmandalik shuningdek, insonning ijtimoiy hayotiga ta'sir ko'rsatib, uni boshqalar bilan yaqin munosabatlardan chetlashishiga olib kelishi mumkin.

Sharmandalik bilan qanday kurashish mumkin?​

1. O'zini qabul qilish: Sharmandalik bilan kurashishning birinchi bosqichi – o'zini qabul qilishdir. O'zini qanday bo'lsa shundayligicha qabul qilish va o'ziga mehribonlik ko'rsatish sharmandalik hissini kamaytirishi mumkin.
2. O'zini o'rganish: O'z hissiyotlarini o'rganish va tushunish sharmandalikni yengishda yordam beradi. Bu jarayonda o'z-o'zini tahlil qilish va o'zini tushunishga yordam beradigan kundalik yuritish foydali bo'lishi mumkin.
3. Psixologik yordam: Professional psixologik yordam sharmandalik bilan kurashishda samarali bo'lishi mumkin. Psixoterapiya, masalan, kognitiv xulq-atvor terapiyasi (KXT), sharmandalik hissini yengish va o'ziga bo'lgan salbiy fikrlarni o'zgartirishda yordam beradi.
4. Yordam va qo'llab-quvvatlash: Sharmandalik bilan kurashishda yaqinlarning yordam va qo'llab-quvvatlashi muhim rol o'ynaydi. Ochiq muloqot va samimiy munosabatlar o'zini yomon his qilayotgan odamga yordam beradi.

Xulosa​

Sharmandalik inson psixikasining murakkab hissiyotlaridan biri bo'lib, uning salbiy ta'siri katta bo'lishi mumkin. Sharmandalikni tushunish va uning paydo bo'lish sabablari bilan tanishish, bu hissiyot bilan kurashishning birinchi qadami hisoblanadi. O'zini qabul qilish, o'zini o'rganish va professional yordam orqali sharmandalik hissini yengish mumkin. O'z-o'ziga mehribonlik ko'rsatish va boshqalardan qo'llab-quvvatlash olish bu jarayonda muhim rol o'ynaydi.