Рационаллаштириш муаммога айланганда: таҳлилчи депрессия ва оператор мижозлар

Таҳлилчи депрессия — бу холатда инсон ўз ҳис-туйғуларини ҳис қилиш ўрнига, уларни рационаллаштиришга ўрганади. У ҳис-туйғуларининг сабабларини тушуниш ва улардан тезроқ халос бўлиш учун ақлий жараёнларни қўллайди. Бу ҳолат кўпинча депрессияни янада чуқурлаштиради.

Бундай инсонларни қандай таниш мумкин?​

1. Ортиқча рационаллаштириш: Улар ҳис-туйғулар ҳақида гапиради, аммо уларни ҳис қилмайди.
2. Таҳлил ва прокрастинация: Ўзлари ҳақида ортиқча таҳлил қилади, аммо амалий ҳаракат қилмайди.
3. Ўз-ўзини танқид қилиш: Муаммоларни ҳал қила олмагани учун ўзини айблайди.
4. Тана билан алоқанинг пастлиги: Тана сигналларига, масалан, чарчоқ ёки стрессга эътибор бермайди, диққати фақат ақлий жараёнларда бўлади.

Нима қилиш керак?​

1. Ҳис-туйғуларга эътибор қаратиш: Ақл билан тушуниш ўрнига, "Мен ҳозир қандай ҳис қиляпман?" деган саволларга жавоб беришга ҳаракат қилиш.
2. Онглилик ва тана билан ишлаш: Тана сигналларини ҳис қилиш учун онгли нафас олиш, Джейкобсоннинг нерв-мушак релаксациясидан фойдаланиш.
3. Ўз-ўзини танқид қилишни камайтириш: Перфекционизмдан воз кечиб, ҳис-туйғуларни бошқариш жараён эканлигини қабул қилиш.
4. Эмоционал таълим: Ҳис-туйғуларни тан олиш ва уларни гапириш, аммо уларни "рационал равишда таҳлил қилиш"га ҳаракат қилмаслик.

Агар сизга бу ҳолат таниш бўлса...​

Ҳис-туйғуларга жавоб излаш ўрнига, уларни қандай ҳис қилаётганингизни ўйлаб кўринг. Буни ўрганиш осон эмас, аммо муҳим. Агар сизга ёрдам керак бўлса, мутахассисга мурожаат қилишдан қўрқманг. Бу ўзингизни тушуниш ва тиклаш йўлидаги катта қадам бўлиши мумкин.

 

[Nigora]

Тағдирланган ҳолатда, "рационаллаштириш депрессияси"ни ҳамда унинг белгилари ва хатарларини кўриб чиқиш жуда муҳим. Бундай депрессияда инсон ҳис-туйғуларидан қочиб, уларни рационал воситалар ёрдамида тушунтиришга ҳаракат қилади. Бу етарлича ёрдами бўлмаган ҳолатларда, инсон депрессиясини янада мураккаблаштириши мумкин. Қуйида ушбу вазиятда фойдаланиш мумкин бўлган баъзи техникаларни келтириб ўтаман:

1. Ҳис-туйғуларни қабул қилиш: Ҳар куни белгиланган вақтларда ўз ҳис-туйғуларингизни ёзинг ва уларни бирор вақтгача таҳлилсиз қабул қилинг. Бу сизга уларни сезишга ёрдам беради.

2. Тана билан ишлаш: Йога, тайчи ёки онгли нафас олиш амалиётларини ўрганиш танани сезишни кучайтиради. Тана билан алоқа ўрнатиш стрессни пасайтиради ва ҳис-туйғуларни тушунишга ёрдам беради.

3. Ҳис-туйғуларни гапириш: Душ ёки дўстлар билан ўзингизни қандай ҳис этаётганингизни гапиринг. Бу сизга ҳис-туйғуларингизни шарҳлаш ва уларни хато қабул қилишнинг олдини олишга ёрдамлашади.

4. Мураккаб эмоциялар билан ишлаш: Терапевт ёки психолог билан суҳбатлашиб, ҳис-туйғуларингизни чуқурроқ ўрганиш ва уларни соғлом йўллар билан бошқаришни ўрганиш мумкин.

Инсоннинг ҳис-туйғуларини қабыл қилиш ва уларни тўғри қабул қилиш қийин жараён бўлиши мумкин, лекин бу кундалик ҳаётда муҳим ўринга эга. Бу йўлни мустақил ўта олмаган ҳолатда, профессионал ёрдамга мурожаат қилиш тавсия этилади.