Стресснинг излари: у бизни ичдан қандай ўзгартиради?

Кучли стресс – бу бизнинг руҳиятимиздаги зилзилага ўхшайди. У ҳаётимизнинг одатий манзарасини бузиб, ёриқлар ва яраларни қолдиради. Аммо стресснинг оқибатлари ҳар доим ҳам кўзга ташланмайди. Улар аста-секин намоён бўлиши мумкин, худди сиз орқангиздан қадам қўяётган соя каби.

Физик намоён бўлиши:​

• Уйқусизлик: уйқу юзаки, бузилувчан бўлиб, тунлари тушлар қийнайди.
• Чарчоқ: тўлиқ дам олишдан кейин ҳам одам ўзини заиф ва чарчаган ҳис қилади.
• Оғриқлар: мушакларда, бошда ва қориндаги оғриқлар стресс туфайли кучайиши ёки пайдо бўлиши мумкин.
• Иммунитетнинг пасайиши: стрессдан толиққан организм инфекциялар ва касалликларга мойил бўлиб қолади.

Эмоционал ва хатти-ҳаракат ўзгаришлари:​

• Ташвишнинг ортиши: дунё хавфли кўринади, фикрлар салбий сценарийларга банд бўлади.
• Депрессия: ҳаётга қизиқиш йўқолади, шодлик апатияга айланади, умидсизлик ҳисси пайдо бўлади.
• Жаҳлдорлик: майда нарсалар одамни ғазабга келтиради, одам асабий ва тажанг бўлиб қолади.
• Хатти-ҳаракатлар ўзгариши: диққатни тўплашда қийинчиликлар, унутиб қўйиш, ижтимоий алоқалардан қочиш, алкоголь ёки наркотикларга мойиллик.

Нима учун мутахассиснинг ёрдами керак?​

Стресс бу – шунчаки вақтинчалик ҳолат эмас, у инсон руҳиятига чуқур яралар қолдириши мумкин бўлган бўрондир. Агар сиз кучли стресс билан юзма-юз келган бўлсангиз, унинг билан ёлғиз ўзингиз курашмасликка ҳаракат қилинг. Психологга мурожаат қилинг.

Мутахассиснинг ёрдами қуйидагиларга ёрдам беради:

• Тажрибаларнинг оғирлигидан озод бўлиш: психолог стресснинг сабабларини тушунишга ёрдам беради, уни енгиш стратегияларини ишлаб чиқади ва ички ресурсларни топишга кўмаклашади.
• Руҳий мувозанатни тиклаш: психотерапия ҳаётдан завқланишни қайтаради, ташвишни камайтиради ва уйқу сифатини яхшилайди.
• Хроник касалликларнинг ривожланишини олдини олиш: стресс юрак-қон томир касалликлари, диабет ва ошқозон ярасига олиб келиши мумкин. Психолог бу хатарларни камайтиришга ёрдам беради.

Стрессни аниқлаш учун методикалар:​

Катталарда стресс даражасини аниқлаш учун турли хил психологик методикалар қўлланилади, улар орасида "саволнома" ҳамда "проектив тестлар" мавжуд. Танланган методика тадқиқот мақсадларига, мавжуд ресурсларга ва инсоннинг индивидуал хусусиятларига боғлиқ бўлади.

1. Саволномалар:​

• Ҳолмс ва Рахе стресс баҳолаш шкаласи: бу саволнома инсон ҳаётида содир бўлган воқеаларни баҳолайди. Баллар қанчалик юқори бўлса, стресс даражаси шунчалик юқори бўлади.
• Стресс симптомлари саволномаси: психологик стресс ва унга боғлиқ психосоматик симптомларни ўлчайди.
• Бекнинг депрессия шкаласи: асосан депрессияни аниқлаш учун мўлжалланган, аммо стресс даражасини ҳам баҳолаш мумкин.
• Стрессни қабул қилиш шкаласи (Perceived Stress Scale): инсоннинг стресс вазиятларини қандай қабул қилишини ва уларга қандай мослашишини баҳолайди.
• Спилбергер-Ханин ташвиш даражаси тести: ташвиш даражасини аниқлайди, бу кўпинча стресснинг биринчи белгиси бўлиши мумкин.

2. Проектив тестлар:​

• Роршах тест: аниқсиз суратларни қабул қилишни таҳлил қилади, бу инсоннинг эмоционал ҳолатини ва ташвиш билан қандай курашишини баҳолашга имкон беради.
• "Уй, Дарахт, Инсон" тести: инсоннинг ўзига ва атрофдагиларга бўлган муносабатини баҳолайди, бу стресс даражасини акс эттириши мумкин.
• "Мавжуд бўлмаган ҳайвон" тести: ҳайвон расмини таҳлил қилади, бу ижодий қобилиятлар, эмоционал ҳолат ва стрессга чидамлиликни баҳолашга ёрдам беради.

Муҳим эслатма:​

Стресс диагностикаси – бу мураккаб жараён бўлиб, уни профессионал ёндашув талаб этади. Тест натижаларини инсон ҳақидаги тўлиқ маълумот контекстида талқин қилиш керак. Энг яхши ечим — бу малакали психологга мурожаат қилишдир.

Стресс – бу ҳаётнинг бир қисми, лекин унинг даражасини назорат қилиш мумкин. Эрта диагностика сиз учун жисмоний ва руҳий саломатлик учун жиддий оқибатларнинг олдини олади.