Тарбия боланинг ривожланишида муҳим рол ўйнайди

Бугунги мақоламизда болаларни тарбиялаш ва унинг болалар ҳаётидаги аҳамияти ҳақида сўз юритамиз.

Психологик-педагогик саводсизлик ота-оналарнинг энг катта хатоси​

Бугунги кунда нозик, капризли болалар кўпроқ учраб турибди, айниқса таълим муассасаларига ва мутахассислар қўли остидаги қўшимча машғулотларга келганда. Каприз боланинг янги нарсаларни ўрганиш, ўқишга қизиқишини сусайтиради. Бундай ҳолатда болани мотивация қилиш жуда қийинлашади, ва шунинг натижасида ота-оналар қийинчиликларга дуч келадилар. Боланинг жавоби "Хоҳламайман, қилмайман!" кўринишида бўлади.

Бу ҳолатлар одатда боланинг уйдаги шароитида шаклланган хатти-ҳаракат паттернидир. Паттерн бу — инсоннинг маълум вазиятларга жавоб беришдаги одатий ва такрорланувчи хатти-ҳаракатлари. Бундай паттернлар эрта болаликдан шаклланади ва ўзига хос одатларга айланади.

Ота оналар қандай қилиб бола ривожига таъсир қилади?​

Ота -оналарнинг шаклланиши боланинг эмоционал ҳолатига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Масалан, стресс ҳолатида инсон тишини чийнаш ёки асабийликни мимика орқали ифодалаши мумкин. Болаларда эса бу кўпинча "каприз" кўринишида намоён бўлади ва бу боланинг руҳиятига салбий таъсир қилади.

Натижада шундай муаммолар келиб чиқади:

1. Девиант хатти-ҳаракат — жамиятда қабул қилинган қоидалардан четга чиқадиган хатти-ҳаракатлар.
2. Аддиктив хатти-ҳаракат — бу боланинг реалликдан қочишга уринишидир, ўйинлар ёки бошқа воситалар орқали психологик боғлиқликни шакллантириши.

Боланинг тарбиясида муҳим нуқталар:​

• Боланинг уй шароити ва ўзи ривожланаётган муҳит қандай?
• Ота-оналар қандай тарбия модели қўллайдилар?

Эмоционал болалар билан тўғри мулоқот қилишда ота-оналар қуйидаги хатоларга йўл қўймасликлари лозим:

1. Эътиборсизлик. Ота-оналар ўз мобил қурилмаларига чуқур кириб кетиб, болаларига вақт ажратмайдиган ҳолатлар жуда кенг тарқалган. Бола эса уларнинг эътиборини шу усулда жалб қилмоқчи бўлиши мумкин.
2. Мулоқот қилиш. Бола билан мунтазам мулоқот қилиш ва уни тинглаш жуда муҳим.
3. Болангизга ишонинг. Бола ўз ютуқларига ишончи бўлганда, унинг ўқишга ва фаолиятга қизиқиши ортади.
4. Оилавий вақтни фаол ўтказинг. Болалар билан биргаликда ўқинг, ўйнаинг ва уй ишларини бирга бажаринг.

Нималардан сақланиш керак?​

• Боланинг устидан кулманг ва уни танқид қилманг, айниқса, бошқалар олдида.
• Болани бошқалар билан солиштирманг. Бу унинг ўзини туйишини ёмонлаштириши мумкин.
• Болани ортиқча босимга туширманг. Ҳар бир бола ўзига хос ва унинг имкониятларини инобатга олиш керак.

Тарбия боланинг ҳаётида муҳим ўрин тутади. Ота-оналарнинг ўзлари қандай тарбия олганликларини ва уларнинг болаларга таъсирини англашлари муҳим. Бошқа йўл қўйилган хатоларни такрорламасликка ҳаракат қилиш тарбиянинг асосий мақсади бўлиши лозим.