Қўрқув билан юзма-юз келганда ёки ташвиш даражангиз ошаяпганини ҳис қилганда нима қиласиз? Ўзингизни чалғитишга ёки уларни келтириб чиқарадиган манбалардан қочишга ҳаракат қиласизми? Агар шундай қилаётган бўлсангиз, сиз қочиш стратегиясидан фойдаланяпсиз.
"Қочиш" йўлини танлаш орқали сиз аслида бу ҳис-туйғуларни ҳаётингизнинг доимий ҳамроҳига айлантираётган бўласиз. Бизнинг миямиз шундай тузилган. Қанча кўп қочсак, шунча кўп эътиборимизни нимадан қочиш кераклигини ўйлашга қаратамиз.
Ўзимизга: "Мен бу ҳис-туйғулардан қочишим керак. Уларни нима келтириб чиқаради? Итлар, баландлик, саҳна қўрқуви, оила аъзоларим билан нимадир содир бўлишидан қўрқиш. Демак, итлардан четланиш керак, чунки улар хавфли. Ўзимни қулай ҳис қилиш учун биринчи қаватда квартира олиш керак, оммавий чиқишлар талаб қилинмайдиган иш топиш керак, ва болани доим назорат қилиш керак, токи бирор ёмон нарса содир бўлмасин," деб ўйлаймиз.
Мана, демак доим ҳушёр бўлиш керак. Масалан, итлар билан. Атрофимдаги итларни кузатиб бораман, уларнинг ўзини қандай тутаётганини текшираман, уларга дуч келиш эҳтимоли кам бўлган йўлларни танлайман, қочиш йўлларини режалаштираман - агар қаршимдан ит чиқиб қолса, дарахтга чиқиб олишга улгура оламанми? Яқин атрофда дарахт борми? Қўлимдаги таёқ билан ўзимни ҳимоя қила оламанми? Ёки газ баллончаси сотиб олиш мумкинми?
Ўйлаб кўринг, одам шундай ўйлай бошлаганда ва ҳаракат қилганда нима содир бўлади? У қўрқувга маҳкам боғланиб қолади ва доимий равишда қўрқув ва ташвишни ҳис қилади, турли хил сценариларни ўйлайди ва режалаштиради. Бундай доимий фикрлар ва ҳаракатлардан ташвиш кучаяди, бу эса ёмон нарсалардан қочиш ҳақида кўпроқ ўйлашга мажбур қилади. Натижада, доира ёпилади. Қанча тезроқ ва узоққа қочсак, қўрқув ва ташвиш шунча кучаяди.
Қўрқув ва ташвиш билан юзма-юз келиш керак. Ҳис-туйғуларни бошдан кечиринг, токи уларнинг даражаси пасайиб, сиз учун таҳдид бўлмай қолади.
"Айиқ билан учрашинг," лекин ўзингиз учун хавфсиз шароитда. Профессионал психолог билан бирга сиз ўрмонда сайр қилиш учун хавфсиз режа тузишингиз мумкин, айниқса, ўша ўрмонда сизнинг "айиғингиз" яшайди. Тўғри стратегия ёрдамида сиз ташвиш доирасидан чиқиб, ҳаётингизни ижобий ҳис-туйғулар билан бойитишингиз мумкин.
"Қочиш" йўлини танлаш орқали сиз аслида бу ҳис-туйғуларни ҳаётингизнинг доимий ҳамроҳига айлантираётган бўласиз. Бизнинг миямиз шундай тузилган. Қанча кўп қочсак, шунча кўп эътиборимизни нимадан қочиш кераклигини ўйлашга қаратамиз.
Ўзимизга: "Мен бу ҳис-туйғулардан қочишим керак. Уларни нима келтириб чиқаради? Итлар, баландлик, саҳна қўрқуви, оила аъзоларим билан нимадир содир бўлишидан қўрқиш. Демак, итлардан четланиш керак, чунки улар хавфли. Ўзимни қулай ҳис қилиш учун биринчи қаватда квартира олиш керак, оммавий чиқишлар талаб қилинмайдиган иш топиш керак, ва болани доим назорат қилиш керак, токи бирор ёмон нарса содир бўлмасин," деб ўйлаймиз.
Мана, демак доим ҳушёр бўлиш керак. Масалан, итлар билан. Атрофимдаги итларни кузатиб бораман, уларнинг ўзини қандай тутаётганини текшираман, уларга дуч келиш эҳтимоли кам бўлган йўлларни танлайман, қочиш йўлларини режалаштираман - агар қаршимдан ит чиқиб қолса, дарахтга чиқиб олишга улгура оламанми? Яқин атрофда дарахт борми? Қўлимдаги таёқ билан ўзимни ҳимоя қила оламанми? Ёки газ баллончаси сотиб олиш мумкинми?
Ўйлаб кўринг, одам шундай ўйлай бошлаганда ва ҳаракат қилганда нима содир бўлади? У қўрқувга маҳкам боғланиб қолади ва доимий равишда қўрқув ва ташвишни ҳис қилади, турли хил сценариларни ўйлайди ва режалаштиради. Бундай доимий фикрлар ва ҳаракатлардан ташвиш кучаяди, бу эса ёмон нарсалардан қочиш ҳақида кўпроқ ўйлашга мажбур қилади. Натижада, доира ёпилади. Қанча тезроқ ва узоққа қочсак, қўрқув ва ташвиш шунча кучаяди.
Нима қилиш керак?
Қочиш стратегиясидан фарқли равишда бошқа усулни танлаш керак. Агар ўрмонда қуролсиз айиқ билан юзма-юз келсангиз, қандай ҳаракат қиласиз? Қочасизми? Бунда айиқ сизни албатта тутиб олади! Битта йўл бор. Ўзингизни ишонч билан тутинг, қўлларингизни кўтаринг, атрофдаги жойни эгаллаётганингизни кўрсатинг, лекин қочманг!Қўрқув ва ташвиш билан юзма-юз келиш керак. Ҳис-туйғуларни бошдан кечиринг, токи уларнинг даражаси пасайиб, сиз учун таҳдид бўлмай қолади.
"Айиқ билан учрашинг," лекин ўзингиз учун хавфсиз шароитда. Профессионал психолог билан бирга сиз ўрмонда сайр қилиш учун хавфсиз режа тузишингиз мумкин, айниқса, ўша ўрмонда сизнинг "айиғингиз" яшайди. Тўғри стратегия ёрдамида сиз ташвиш доирасидан чиқиб, ҳаётингизни ижобий ҳис-туйғулар билан бойитишингиз мумкин.