Ташвиш ва депрессия: бир танганинг икки томони

Ташвиш ва депрессия кўп ҳолларда бир-бири билан боғлиқ бўлади. Тадқиқотлар кўрсатадики, оғир депрессияга чалинган одамларнинг 60-70% ташвиш симптомларини ҳис қилади, ташвишли бузилишларга эга беморларнинг ярми эса депрессия белгиларига эга.

Генетик ва нейробиологик жиҳатлар​

Ташвиш ва депрессия ўзаро боғлиқ эканлигини тасдиқловчи муҳим далиллардан бири уларнинг генетик алоқасидир. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, паника бузилиши ва депрессия билан оғриган беморларда 5-HT1A серотонин рецепторлари сони камайган.

Бу рецептор кайфият ва эмоционал ҳолатларни тартибга солишда муҳим рол ўйнайди. Шунингдек, ташвиш ва депрессия билан оғриганларда стрессга бўлган ҳаддан ташқари фаол реакция кузатилади, бу стресс гормони бўлган кортизолнинг ошган секрециясига олиб келади.

Стрессни қабул қилишда когнитив бузилишлар​

Биологик жиҳатлардан ташқари, ташвишли ва депрессив ҳолатлар когнитив жараёнларда ҳам кўп учрайди. Катастрофизация (хатарларни ортиқча катта кўриш ва ўз ресурсларини паст баҳолаш) ушбу бузилишларга чалинган одамларда кўп учрайди.

Ташвишга мойил одамлар, одатда, воқеаларнинг салбий жиҳатларига эътибор қаратади. Хатарларнинг ортиқча баҳоланиши барқарор салбий реакциялар пайдо бўлишига олиб келади ва бу депрессив ҳолатларга мойилликни оширади.

Ҳолатлар изчиллиги​

Ташвиш ва депрессия ўртасидаги боғлиқликнинг муҳим жиҳатларидан бири уларнинг пайдо бўлиш кетма-кетлигидир. Ташвишли бузилишлар, одатда, болалик ёки ўсмирлик даврида пайдо бўлади, депрессия эса кўпроқ 20-25 ёшда ривожланади.

Бу ташвиш депрессиянинг олдинги белгиси бўлиши мумкинлигини кўрсатади, айниқса, иккала бузилишга генетик мойиллиги бўлганларда. Бундай кузатувлар профилактикада муҳим аҳамиятга эга, чунки ташвиш бузилишларига психолог ёрдами кейинчалик депрессия ривожланиш хавфини камайтириши мумкин.

Ташвишли-депрессив бузилиш​

Ҳозирги МКБ-10да тасвирланган ташвишли-депрессив бузилиш ташвиш ва депрессиянинг бирга пайдо бўлиши мумкинлигини ва улар бир хил патологик жараённинг турли кўринишлари бўлиши мумкинлигини тасдиқлайди.

Хулоса​

Ташвиш ва депрессиянинг умумий механизмларини тушуниш шахсий даволаш усулларини яратишга ёрдам бериши мумкин.

Агар сизда ташвиш ёки депрессия белгилари мавжуд бўлса, мутахассис билан маслаҳатни кечиктирмаслик муҳим. Психотерапия, дорилар ёки уларнинг биргаликда қўлланилиши аҳволни яхшилаши ва салбий оқибатлар хавфини камайтириши мумкин.

 

[Nigora]

Ҳа, ташвиш ва депрессиянинг бир-бири билан боғлиқ эканлиги ҳақиқатан ҳам муҳим масала. Уларнинг генетик ва нейробиологик қисмлари ўзаро таъсирчан, бу уларнинг клиник кўринишлари ва даволаш усулларини ҳам қийинлаштиради.

Когнитив-поведенцал терапияи (КПТ) уларнинг когнитив жараёнларига таъсир қилиш орқали самарали бўлиши мумкин. Масалан, КПТ да катастрофизацияни камайтириш ва ҳақиқатга яқинроқ бўлган фикрлаш усулларини ўргатиш учун махсус усуллар мавжуд.

Шунингдек, қабул қилиш ва масъулият терапияси (АМТ) стресс ва унинг белгиларига нисбатан ёндашувни ўзгартиришга ёрдам бериши мумкин. АМТ мижозларни ғояларини қабул қилиш ва уларни ўзгартирадиган қарорлар қабул қилишга ўргатади.

Ғамхўрликка йўналтирилган терапия ҳолатларнинг салбий таъсирини камайтириш учун ғамхўрлик ва ўзини қабул қилиш усулларини ўргатиши мумкин.

Умуман олганда, ҳар бир кишининг индивидуал эҳтиёжларига мос келадиган даволаш режасини ишлаб чиқиш учун мутахассис ёрдами жуда муҳим. Профессионал ёрдам билан одамларда ташвиш ва депрессия билан боғлиқ белгилари босқичма-босқич камайишини кузатиш мумкин.